Litteratur

Jan H. Landro

janh@landro.bergen.no

Å forklare heilt ut kva med dikta som har treft så mange lesarar, meiner 29-åringen frå Stord seg ikkje i stand til. Især ikkje sidan den sterkaste responsen på Hvorfor er jeg så trist når jeg er så søt har komme frå så ulike grupper som unge kvinner og godt vaksne menn.

– Ein merkeleg kombinasjon, men spennande. Mennene tykte det var ei modig, ærleg og ufiltrert bok, og fleire trekte fram det dei såg som fine, originale bilete. Meldingane frå unge kvinner gjekk helst på at dei kjende seg igjen, og at det her var nokon som sette ord på kjensler dei hadde hatt. Men reaksjonane har vore ulike; mange likte språket, som er direkte og beint fram, og at boka har ein annan tone enn ein finn i andre diktsamlingar.

«Rømmingsgreie»

Ingvild Lothe har budd i Oslo sidan 2011, og ho har følgt både forfattarutdanninga i Bø og det som heiter litterär gestaltning ved Göteborgs universitet. Ho fortel at ho alltid har skrive og lese mykje, dette var ei «rømmingsgreie». Særleg då ho var ung, for ho likte å halde seg i si eiga verd. Men den verda blir snart utvida. For då Dag og Tid snakka med henne, kunne ho glad og stolt fortelje at ho kom frå ultralydundersøking og hadde fått vite at ho ber på ein son.

– Diktsamlinga di opnar med eit «Fy faen», og den første romanen din opnar med ei setning som så å seie negerer heile prosjektet: «Det jeg har å fortelle er ikke viktig for verden.» Kva vil du med å slå an slike tonar?

– Kanskje provosere litt. Å komme folk i forkjøpet, kødde litt med dei, synest eg er gøy.

– Men dei litterære ambisjonane dine når vel lenger enn som så?

– Absolutt! Og det har eg prøvd å få fram i den nye boka. Eg har ei kjensle av at eg har utvikla meg, blitt betre på dei tre åra sidan debuten. Etter diktsamlinga fekk eg behov for å vise at eg kan gjere noko ganske anna òg. Især sidan den boka blei så stor, men likevel så likt lesen av mange og med ein del ting som blei oversett. Dei dikta som særleg slo an, helst dei morosame og «in yer face»-dikta, er dei eg var minst nøgd med. Men eg er slett ikkje misnøgd. Kjende berre trong for å skrive noko som kan bli lese på fleire nivå. Eg vil ikkje bli kjend som ein forfattar som berre kan éin ting.

– Det er som om det ligg eit opprør i dikta dine?

– Jo, kanskje. Men mot kva? Det må vel ha noko med samfunnet og politikken å gjere. Mange krav blir stilte om korleis vi skal vere og kva vi skal gjere, især blir dei retta mot unge kvinner. Lenge var eg «flink pike», men eg blei berre sliten og ulykkeleg av det. For somme trur eg det kan vere viktig å høyre at dei kan gjere ting på ein annan måte. Det tenkte eg mykje på under arbeidet med den første boka, kjende eit behov for å seie ifrå om det eg meinte var feil. Her trur eg noko av forklaringa ligg på at den boka trefte så mange unge kvinner.

– Korleis vil du skildre grunnstemninga i debutboka di? Er det tale om ei form for nihilisme eller meiningstap?

– I alle fall søking etter å finne ei meining. Også kjensla av å vere svært utsett. Eg skriv svært intuitivt, så etterpå må eg sortere vekk det som ikkje kjennest viktig eller relevant.

Sjølvbiografisk

På spørsmål om kor sjølvbiografiske dei to bøkene hennar er, svarar Lothe at dei er sjølvbiografiske i den forstand at det ho skriv, jo kjem frå henne. Men ho har prøvd å pakke inn ting, trekke frå og legge til. Ho medgir likevel at somt har vore vanskelegare å skrive om enn anna, ikkje minst fordi ho er svært opptatt av at ingen skal kjenne seg uthengd – utanom henne sjølv.

– Eg har sterk moral på akkurat det. Eg har gått mange rundar med manuset, og ein av karakterane i debutboka fekk tilbod om å lese før utgiving. Han las og godkjende. I Havfruehjerte er det vanskeleg for lesaren å skjøne kva som er røyndom.

– Total utanforskap eller framandskap og mykje einsemd er kanskje felles for dei to bøkene dine?

– Ja, dette er ting eg er opptatt av. Det har kanskje å gjere med kva tid ein set seg ned for å skrive. I mitt tilfelle når ein kjenner at livet er tøft og vanskeleg, kanskje. Eg kan ikkje sitje i ein park om sommaren med ein pils og skrive eit godt dikt. Det har nok med sinnsstemning å gjere. Det må brenne litt for at det skal komme ut noko.

– Kor forskjellig vil du seie at stemninga i Havfruehjerte er frå stemninga i diktboka?

– Ganske annleis. I romanen har eg skapt eit univers der eg opna for fleire røyster, og der det kunne skje litt absurde eller eventyrlege ting. Her er det ikkje berre denne eg-forteljaren, som var svært sterk i diktsamlinga. Det var frigjerande, herleg og gøy å jobbe med. No er eg 29, og då vil eg håpe at forfattarrøysta kjennest litt eldre enn i første boka. Klokare, vaksnare, meir kontrollert. Eg føler at eg har betre språkleg kontroll, er blitt meir medviten. Og ein betre lesar.

Fleire historier

Meir sjansar meiner Ingvild Lothe at ho også tar i den nye boka. Mellom anna ved at teksten spring i fleire retningar, kanskje har fleire historier i seg. Og, som ho sjølv seier, det er ikkje så lett å finne ut kva boka handlar om. Derfor gler ho seg over at dei få tolkingane som til no er komne, viser kor ulikt folk les boka.

–­ Romanen er vel mellom anna ei bearbeiding av skam og skuldkjensle?

– Ja, eg òg har tenkt på det. Det er mykje skuld og skam knytt til Gud. Teksten har jo også fleire bibelske referansar. Dårleg samvit er det likeins mykje av, for jorda og dei store tinga.

– Som til dømes ei sterk klima- og miljøbekymring som kjem til uttrykk i begge bøkene?

– Ja, jo. Det ligg jo bak i hovudet heile tida. Og så kjenner ein seg så hjelpelaus overfor alt dette. Eg hadde tenkt å skrive meir om det, men så kjende eg at det ikkje kledde meg å skrive politisk. Eg kjende motstand i meg til å la vere, merka at eg hadde integritet, noko eg ikkje trudde.

– Likevel blir romanen meir uttalt politisk mot slutten?

– Han blir kanskje det. Men det er blanda med mytologi og overnaturlege element. Når eg er så opptatt av havet, blir det vanskeleg å ikkje snakke om desse tinga. Det måtte få litt plass, utan å skulle verke påtvinga. Men eg vil ikkje vere moraliserande, då kan ein heller skrive aviskronikkar.

– Medan diktsamlinga di slutta med eit litt optimistisk syn på kjærleiken, verkar kjærleiken ganske umogleg i romanen?

– Ei litt trist utvikling, ja. Dette heng saman med dei kjærleikserfaringane karakterane i boka gjer seg. Men det er eit ønske om kjærleik i begge bøkene. Det er ganske mykje prøving og feiling. Eg var bestemt på ikkje å skrive om kjærleik, men du kjem ikkje unna det.

Seier Ingvild Lothe, som no er i arbeid med ei barnebok på nynorsk og nok ei diktsamling, denne gongen om eldre og sjukdom.