Språkrøkt

Jan H. Landro

janh@landro.bergen.no

Etter ti år som ansvarleg redaktør for Nynorsk pressekontor (NPK) var ho klar for større oppgåver. Og for eit språkinteressert menneske finst det knapt ei meir utfordrande oppgåve enn å skulle sjefe språkleg over dei mange tilsette i landets desidert største mediehus. Sjølv om ho er full av lovord om dei ho snart skal jobbe med, fryktar ho ikkje å bli gjerandslaus i si nye stilling.

Kommunikasjon

Den 41 år gamle voldingen er gift og mor til tre austlendingar. Ho kjem frå ein lærarfamilie der dei var opptekne av språk og kommunikasjon. Sjølv har ho nordisk grunnfag og mellomfag frå Høgskulen i Volda, ved Høgskulen på Rena har ho studert informasjon og samfunnskontakt, før ho plussa på med medievitskap ved Universitetet i Oslo. Nyleg tok ho på BI masteremne i digital kommunikasjonsleiing og kommunikasjon i organisasjonar.

Før ho kom til Nynorsk pressekontor, jobba Karoline Riise Kristiansen i ABC Startsiden. Der var ho nettjeger og journalist, så blei ho redaktør for Startsiden.no. Språk og kommunikasjon var noko ho arbeidde mykje med der.

– Kvifor søkte du på språksjefstillinga i NRK?

– Det er jo ei spesiell stilling, ei stilling som heng høgt for meg. Då utlysinga kom, kunne eg ikkje la vere. NRK er det største mediehuset i landet, ein svært viktig samfunnsaktør, og stillinga som språksjef der er den viktigaste stillinga for norsk språk i media, slik eg ser det. NRK har eit samfunnsoppdrag for godt språk generelt, og det er eg glad for å få høve til å jobbe med.

– Kva ser du som dine viktigaste kvalifikasjonar for denne stillinga?

– Eg er nysgjerrig og glad i å skape nettverk. Det trur eg er viktige eigenskapar å ta med seg inn i NRK, ein institusjon med utruleg mykje og variert kompetanse. Eg ivrar etter å skape gode møteplassar for godt språk. Gjennom arbeidet i NPK har eg jobba mykje med lokalaviser over heile landet og slik skaffa meg kompetanse på distriktet og journalistikken kringom i landet. I den rolla eg har no, har eg teke fleire initiativ til språklege prosjekt. Til dømes jobbar vi med ein nynorskrobot, eit utviklingsprosjekt som skal føre til meir nynorsk i dei norske media.

– Kva gjer denne roboten?

– Han set om tekst frå bokmål til nynorsk og gjer det lettare å spreie nynorsk som mediespråk til landets aviser.

– Med din yrkesbakgrunn og sett utanfrå som brukar: Korleis vil du karakterisere NRK som språkprodusent?

– Mitt inntrykk er at språkarbeidet i NRK alt er svært godt, og det ser eg fram til å arbeide vidare med. Eg har inntrykk av at språkmedvitet er høgt i dei ulike redaksjonane. Eg synest NRK er kjempegod som normgivar for det norske språket. Men det er alltid mogleg å bli betre, og språket er jo i utvikling heile tida.

Identitet

Eit uttalt mål – for ikkje å seie krav – språksjefen må levere på, er å få NRK-medarbeidarane til å «utmerke seg med et tydelig og korrekt språk», som det står i instruksen. På spørsmål om ho meiner statskanalen er der i dag, svarar den nye sjefen noko unnvikande. Ho syner til at kor godt dette fungerer i dag, kjem an på kven mottakaren er, kvar i landet vedkomande bur, og kva aldersgruppe det er tale om. NRK skal nå dei alle.

På spørsmål om i kva grad det skal opnast for endå meir dialektbruk i nyhendesendingane, vil ikkje Kristiansen gi noka programerklæring. Først vil ho møte dei ho skal arbeide for og med. Ho nøyer seg med å fastslå at dialekt er «kjempeviktig» for det norske språket – og dermed også svært viktig for NRK. I den samanhengen peikar ho på innsatsen NRK Super har gjort med å eksponere dei ulike dialektane for kommande generasjonar.

Til gjengjeld er ho svært klar på spørsmål om nynorskprosenten, der NRK no er tett innpå dei mykje omtala 25 prosentane.

– Eg vil sjølvsagt arbeide for at NRK når dette målet og held det. Det er eit heilt naturleg område å arbeide med for språksjefen i NRK. Eit anna viktig mål er å lage program på samisk for born og unge. Dette angår meg òg fordi bestefar min kom frå Finnmark og var kven, og oldemor mi vandra inn frå Finland på 1850-talet. Fornorskinga av det samiske var noko eg skreiv om til grunnfaget i nordisk. For meg handlar språk mykje om identitet, og det å få lov til å nytte sitt eige språk. Det betyr at eg òg vil arbeide for å halde engelsken på armlengdes avstand.

– Er det greitt at statskanalen NRK er mellom verstingane med omsyn til dårleg språk, grammatikalske feil og slurv på nettsider og tekst-TV?

– Dårleg språk er slett ikkje greitt, korkje i NRK eller andre stader. Nyhenda skal ut fort, men at ein skal jobbe godt med språket, er sjølvsagt på alle nivå. Eg vonar at eg kan spreie entusiasme og skape engasjement for språkarbeidet.

– Vil du gjere noko for å få bukt med desse utvekstane?

– Det trur eg alle i NRK vil.

– Det ser ikkje slik ut i dag.

– Eg er heilt overtydd om dei vil at språket skal vere det beste. I jobben min vil eg sjølvsagt vere med på å dra det lasset. I ein så stor organisasjon er det viktig at språksjefen er samlande, og det vil eg prøve på her også.

Korrekturlesing

– Kan du då tenkje deg å arbeide for at eit mediehus med fem milliardar kroner i omsetning ser seg råd til å halde seg med ein korrekturlesar eller to?

– Eg er viss på at det finst mange korrekturlesarar i NRK, men då i overført tyding. Dei er så flinke med språket, dei er flinke til å passe på, så det er eg ikkje bekymra for i det heile.

– Røyndommen gir deg ikkje heilt rett.

– Det er eit problem overalt.

– Men no snakkar vi om den viktigaste språkorganisasjonen i landet.

– Å jobbe kontinuerleg og godt med språket hos kvar einskild medarbeidar mot eit felles mål, er eit arbeid språksjefen skal leie gjennom ulike tiltak.

– Kan du skilje mellom transitive og intransitive verb?

– No fekk eg jernteppe.

– Transitive verb tek objekt, intransitive gjer det ikkje. Han brente dokumenta versus dokumenta brann opp. I NRK vert det nesten dagleg sagt at nokon «brann dokumenta». Eit anna døme er «han hang seg» i staden for «han hengde seg». Vil du ta eit skikkeleg tak for å lære dei NRK-tilsette dette, slik at mange ikkje lenger treng gremjast?

– Sjølvsagt skal vi klare det.

– Trur du det er for seint å lære austlendingane at fleirtal av leir på bokmål ikkje er leire, men leirer, før NRK gjer den smittsame vranglæra til landsnorm?

– Eg er så positiv og entusiastisk at eg trur det aldri er for seint. Eg tek oppmodinga og vil prøve å innfri.