Har du nokon gong tenkt på fylgjande: I 2020 vart det skote over 50.000 hjortar i Noreg. Om ein reknar ei gjennomsnittleg slaktevekt på 45 kilo, vert det 2250 tonn slaktevekt. Likevel er det særs, særs sjeldan ein finn hjortekjøt på hyllene eller i frysarane i norske daglegvarebutikkar, som elles skryt på seg å stå for ein stad mellom 99,9 og 100 prosent av omsetnaden av daglegvarer til forbrukarar i Noreg.

Rema 1000 har nokre få hjorteprodukt frå Stensaas Reinsdyrslakteri, hjå Coop er det høve til å skaffe seg spekepølse av hjort, medan Meny og Spar sel dåhjort frå Frankrike og Spania og hjorteskav frå New Zealand. Uansett monnar det lite og ingenting. Kvar vert alt hjortekjøtet av?

Stor auke i løyve

Mykje går rett i frysaren til jegeren som skaut dyret. Eg er blant dei heldige: Ein heil fryseboks byrjar å verte temmeleg full, sjølv om ein tredjepart av jakta står att. Om eg ikkje hadde fått selt unna kjøt til vener og familie, kunne eg ikkje halde på med hobbyen min så mykje som eg skulle ynskje, og som norsk hjorteforvaltning er avhengig av.

Så og seie all viltforvalting i Noreg vert gjort på hobbybasis. Grunneigarar og andre jaktar fordi dei synest det er spanande, kjekt, viktig og god matauk – og slik held ein hjortebestanden sunn, frisk og nokolunde under kontroll.

I mange år har dette gått bra. Men i få av dei åra har det vore naudsynt å skyte så mykje hjort i Noreg som dei siste: For om lag 20 år sidan vart det gjeve fellingsløyve på drygt 35.000 hjortar i Noreg, 15.000 færre enn i fjor. 15 år lenger attende var talet 20.000, og mengda kjøt som skulle omsettast og fortærast, tilsvarande mykje mindre. Å få det omsett i lokale, uoffisielle kanalar var ikkje noko problem – og difor ingenting å formalisere.

No byrjar etter kvart situasjonen å verte ein annan. Og omsetnaden finn seg nye kanalar: Facebook-gruppa «Salg og kjøp av viltkjøtt» har over 20.000 medlemmar. På Finn.no får eg 53 treff når eg søkjer etter hjortekjøt til sals.

Lokale krinslaup

At ein framleis kan omsette viltkjøt på denne måten heilt lovleg, er ein styrke og noko vi må hegne om. Ikkje all omsetning av mat treng å gå gjennom ein butikk med sentrale omsetnadsledd. Hjort og anna vilt er blant særs få matvarer som framleis vert omsette i eit lokalt krinslaup, ja, på ein slik måte mange av oss drøymer om at mest mogleg, om ikkje alt, burde vore omsett – at ingenting treng å reise nokon stad, at ingen som ikkje har vore med på å gjere jobben, treng å tene pengar på at han vert gjord.

Likevel: Vi er ikkje langt unna å måtte gjere noko med måten den stadig større mengda hjortekjøt vert omsett på. Eg seier «nokolunde under kontroll» eit par avsnitt lenger oppe fordi hjortebestanden i Noreg veks fortare enn ein kunne ynskje seg. Bønder merkar det i til dels store avlingstap, og sjåførar merkar det med stadig fleire hjortar i vegbanene. Jegerar og grunneigarar (som ofte òg er bønder med avlingsskadar) merkar det ved at dei kvir seg for å skyte fleire dyr enn dei har omsetnad for.

Den årlege hjortekjøtmengda er etter kvart vorten for stor til å kunne handterast av privatpersonar aleine. Vi treng formelle ledd, kanskje treng vi småskala industri, men skal vi halde den hobbybaserte jaktgløden oppe, må vi klare det utan den sedvanlege byråkrati- og dokumentasjonsmengda som fort kjem med på slike lass. Jegerar treng fleire moglegheiter, ikkje fleire pålegg.

Ifylgje Norskog-nettstaden Viltkjott.no finst det per i dag elleve slakteri som tek imot kjøt av hjortevilt. Vilteksperten på Steinkjer og Stensaas Reinsdyrslakteri ved Røros er døme på slakteri som tek imot vilt, både for leigeskjering attende til jeger og til eiga foredling og vidaresal. Truleg skulle vi hatt minst fire gonger så mange anlegg kringom i landet, ikkje minst på Vestlandet, der vi skyt brorparten av hjorten og er særs dårleg dekte med lokale viltmottak.

Her har styresmakter, næring og jaktorganisasjonar ein jobb å gjere saman: I jakta på nye distriktsnæringar kan viltet vere ein del av løysinga – på fleire måtar, om forholda ligg til rette for det.

Siri Helle