Kvar tok den intellektuelle sjakkspelaren vegen? Etter å ha lese to amerikanske sjakkmemoarar, Larry Kaufmans Chess Board Options (2021) og Jeremy Silmans Chess Odyssey (2022), trur eg at eg har funne han. Han heiter Steve Brandwein og er nesten ukjend. Det finst berre tre–fire turneringsparti med Brandwein frå byrjinga av 1960-talet, men han var i sjakklubben i San Francisco kvar dag i 47 år til han døydde i 2015. Før det spela han sjakk på austkysten, der han voks opp. Stormeister Kaufman skriv at Brandwein er den personen som har prega han mest, han var den som forma sjakkutviklinga til Kaufman. Brandwein kunne alt om opningsteori og var lynrask i sjakk, scrabble og alle andre spel.

Silman, den fremste lærebokforfattaren i amerikansk sjakk, seier noko liknande. Dei var saman i San Francisco, der dei dagleg vitja Hare Krishna-tempelet for å få ein gratis middag. «Eg kom, åt og drog», sa Brandwein. Så gjekk han vidare til biblioteket eller bokhandelen. Kvar einaste dag var han fleire timar i bokhandelen. Han las bøkene i butikken og vart ein attraksjon til inspirasjon for andre kundar. Bokhandlarane hadde aldri møtt ein lesehest som Brandwein.

Han var smålåten, men éin gong tok han ordet, som gjest på nasjonal TV under VM-kampen mellom Fischer og Spasskij i 1972. Brandwein ville ikkje kommentera trekka, men skjelte ut Nixon og Kissinger for Vietnam-krigen og vart kasta ut av studio.

I 1981, då Bobby Fischer gøymde seg for verda, budde verdsmeisteren saman med Brandwein hos ein felles sjakkven. Dei spela lynsjakk, men elles suverene Fischer, som slo alt og alle helst med 100 prosent score, vann berre sju av ti parti mot romkameraten, noko som gjorde amatøren Brandwein til ein av verdas beste lynspelarar. Han kunne lett ha vorte stormeister om han hadde ynskt, skriv Kaufman.

Steve Brandwein (1942–2015).

Foto: Richard Shorman, USChess

Silman kallar Brandwein for «den ultimate jødiske intellektuelle», ein som berre levde for kunnskap. Silman spurde ein gong kvifor han gav seg så tidleg med turneringssjakk, og kvifor han ikkje vart til dømes professor i historie. «Eg er ein boms, eg har alltid vore ein boms, og eg vil alltid vera ein boms», svara Brandwein.

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.