Redaktøren av tidsskriftet New in Chess spurde om eg ville rapportera frå ei Carlsen-turnering, men eg bad om i staden å få skriva åtte–ti sider om ein obskur og ganske ukjend norsk sjakktrenar, Knut Jøran Helmers (1957–2021). Det var sjakknerden i meg som ville det slik.

For to veker sidan fekk eg ei uventa melding: «Dear IM Grønn. Your article on IM Helmers is very interesting. Have a good evening!» Eg hadde aldri prata med eller møtt avsendaren. Men eg visste godt kven han var, stormeister David Navara frå Tsjekkia. Kvar gong eg omtaler Navara i sjakkspalta, samanliknar eg han med fyrst Mysjkin – det absolutte gode mennesket i Idioten av Dostojevskij. Navara er den einaste i verdseliten som er genuint hyggjeleg og høfleg under alle omstende. Han er den einaste som reiser seg og bukkar både før og etter eit parti mot Carlsen eller Caruana.

Meldinga frå Navara fekk meg til å ta fram sjølvbiografien hans, My Chess World (2020). Kona mi kasta eit blikk på boka: «Der har du ein nerd. Eg likar han», sa ho. Det er 600 sider med sjakknerding, side opp og side ned med sjakkvariantar frå dette tsjekkiske reknemonsteret. Ein nederlandsk ikkje-sjakkspelande journalist spør han i boka om det er mange nerdar i sjakken. «Eg veit ikkje kva det ordet tyder», svarer Navara.

Det utanomsjakkfaglege høgdepunktet i boka er ein episode under ei turnering i Polen. Navara tek ein spasertur før partiet og går seg vill på ei søppelfylling. Ein mann stikk hovudet ut av ein svart bil og trugar stormeisteren med ein pistol. Navara spring for livet, men bilen kjem etter. Navara trur han skal døy, men så viser det seg at mannen er politi og jaktar på ein forbrytar. Er Navara brotsmannen? Politimannen er i stuss og tek han med til politistasjonen. Problemet til den lærde er at han pratar mange språk, mellom anna polsk, så det er ikkje truverdig når han presenterer seg som ein tsjekkisk sjakkstormeister.

Til slutt spør politiet om Navara kan seia noko på tsjekkisk. Den lærde formulerer ei enkel setning på morsmålet, nemleg «Eg spelar sjakk» (tsjekkisk: Hraju šachy). Men idet han opnar munnen, kjem dei tsjekkiske orda ut med «polsk» grammatikk: «Eg spelar i sjakk» (polsk: Gram w szachy).

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.