Jenta som endra guteklassen
Judit Polgár i Chess Classic Mainz 2008.
Foto: Wikimedia Commons
«Ingen er fødd geni, men i det rette miljøet kan ein skipa eit geni», hevda den ungarske psykologen László Polgár i boka «Å fostra eit geni». Så fekk han tre døtrer og presiserte: Kjønn er det minste problemet.
Både som 12- og 14-åring vart Judit Polgár verdsmeister for gutar. Det kunne ikkje halda fram, så klassen skifte namn til open klasse. Judit var i konflikt med det ungarske sjakkforbundet som ville at ho skulle spela i jente- og kvinneklassen. Men det var ikkje Judit interessert i, så ho lét i staden storesyster Susan verta verdsmeister for kvinner i 1996.
Berre i sjakk-OL i 1988 (då ho var tolv år gamal) og 1990 gav Judit etter for presset og stilte lag med systrene i kvinneklassen, jamvel om Judit frå 12-årsalderen var rangert som nummer 55 i verda og god nok for herrelaget. Før OL i 1988 sa trenaren for dei sovjetiske kvinnene, stormeister Eduard Gufeld: «Dei kjem snart ned på jorda. Etter OL får vi sjå om systrene er geni eller berre kvinnfolk.»
Dei var geni – og vann OL-gull i både 1988 og 1990. Seinare spela Judit åtte gonger på Ungarns lag i den nye, opne klassen (tidlegare «herreklassen»). I den siste turneringa hennar, sjakk-OL i Tromsø i 2014, tok Ungarn sølv.
Alt som 11-åring slo Judit ein mannleg stormeister, Lev Gutman, som dunka hovudet mot heisen i raseri. I 1991, 15 år gamal, vart ho ungarsk meister (for «menn») og fekk stormeistertittelen (for «menn»), som den yngste «guten» i sjakkhistoria. Rekorden stal ho frå amerikanaren Bobby Fischer, som på 1970-talet sa at han kunne slå dei beste kvinnene med ein hest mindre i startoppstillinga. «Fischer er Fischer, men ein hest er ein hest», kommenterte lakonisk verdsmeister Mikhail Tal som visste meir om damer enn Fischer.
For nokre år sidan sa engelskmannen Nigel Short, VM-utfordrar i 1993 og i dag Fide-pamp, at «den kvinnelege hjernen ikkje kan spela sjakk, slik han heller ikkje kan ryggja bilen ut av garasjen». Judit har slege Short åtte gonger i klassiske sjakkparti.
Polgár fødde sitt fyrste av to born i 2004. Året etter kom ho attende til toppsjakken og nådde 8. plass på verdsrankinga. For ti år sidan fekk vi ein katt. Ho heiter Polgár.
Neste gong: Polgár mot dei mannlege verdsmeistrane.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
«Ingen er fødd geni, men i det rette miljøet kan ein skipa eit geni», hevda den ungarske psykologen László Polgár i boka «Å fostra eit geni». Så fekk han tre døtrer og presiserte: Kjønn er det minste problemet.
Både som 12- og 14-åring vart Judit Polgár verdsmeister for gutar. Det kunne ikkje halda fram, så klassen skifte namn til open klasse. Judit var i konflikt med det ungarske sjakkforbundet som ville at ho skulle spela i jente- og kvinneklassen. Men det var ikkje Judit interessert i, så ho lét i staden storesyster Susan verta verdsmeister for kvinner i 1996.
Berre i sjakk-OL i 1988 (då ho var tolv år gamal) og 1990 gav Judit etter for presset og stilte lag med systrene i kvinneklassen, jamvel om Judit frå 12-årsalderen var rangert som nummer 55 i verda og god nok for herrelaget. Før OL i 1988 sa trenaren for dei sovjetiske kvinnene, stormeister Eduard Gufeld: «Dei kjem snart ned på jorda. Etter OL får vi sjå om systrene er geni eller berre kvinnfolk.»
Dei var geni – og vann OL-gull i både 1988 og 1990. Seinare spela Judit åtte gonger på Ungarns lag i den nye, opne klassen (tidlegare «herreklassen»). I den siste turneringa hennar, sjakk-OL i Tromsø i 2014, tok Ungarn sølv.
Alt som 11-åring slo Judit ein mannleg stormeister, Lev Gutman, som dunka hovudet mot heisen i raseri. I 1991, 15 år gamal, vart ho ungarsk meister (for «menn») og fekk stormeistertittelen (for «menn»), som den yngste «guten» i sjakkhistoria. Rekorden stal ho frå amerikanaren Bobby Fischer, som på 1970-talet sa at han kunne slå dei beste kvinnene med ein hest mindre i startoppstillinga. «Fischer er Fischer, men ein hest er ein hest», kommenterte lakonisk verdsmeister Mikhail Tal som visste meir om damer enn Fischer.
For nokre år sidan sa engelskmannen Nigel Short, VM-utfordrar i 1993 og i dag Fide-pamp, at «den kvinnelege hjernen ikkje kan spela sjakk, slik han heller ikkje kan ryggja bilen ut av garasjen». Judit har slege Short åtte gonger i klassiske sjakkparti.
Polgár fødde sitt fyrste av to born i 2004. Året etter kom ho attende til toppsjakken og nådde 8. plass på verdsrankinga. For ti år sidan fekk vi ein katt. Ho heiter Polgár.
Neste gong: Polgár mot dei mannlege verdsmeistrane.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Dyrlegen kjem
Joachim Cooder er kjend som perkusjonist frå fleire utgivingar saman med opphavet, Ry Cooder.
Foto: Amanda Charchian
Motellet til drøymaren
Joachim Cooder opnar dørene til sju musikalske rom.
Det kjæraste eg har? Min ser ikkje slik ut, men eg er ganske glad i han, ja.
Foto via Wikimedia Commons
Smørbutten min får du nok aldri
Ei flygande badstove skal få ny heim, sit det nokon inni alt?
Foto: Maren Bø
Badstovene tek av
Det er interessant korleis badstove inne kan vere så ut, mens badstove ute er så in.
Morgonfrisk fersking
«Ein kan kjenna seg frisk og sterk, vera åndsfrisk eller endåtil frisk som ein fisk, friskna til, verta frisk att frå sjukdomen og heilt friskmeld.»
Papiravisa