Den som vil ha nye impulsar, kan prøva å ta pulsen på impulsive folk i jolestria. Det er ei krevjande oppgåve, so det greiaste er vel å sitja med kvilepuls i godstolen og laga pulsvarmarar – òg kalla pulsvantar eller pulsvottar. Men kva er samanhengen mellom pulsen og impulsen? Og kvifor kjem ein propell fykande inn i biletet?

Både pulsen, impulsen og propellen heng i hop med latin pellere, som tyder ‘slå, støyta; setja i rørsle’. I same ætta finn me appell og appellera (‘tiltala, kalla’), interpellera (‘avbryta; koma med innvendingar mot), propulsjon (‘framdrift’), engelsk push (‘skuva, dytta’) og expel (‘støyta ut; utvisa’) og ein haug med andre ord. Impuls kjem frå latin impellere (‘støyta til, driva fram’), og ein impuls er visseleg ein støyt: Det er ein framskuv, ei tilskunding og – i litt vidare meining – eit innfall eller ein ny tanke. Impulshandlingar og impulskjøp er kjende for å vera bråe og lite gjennomtenkte. Det treng ikkje vera noko minus i seg sjølv, men dersom du gjer alt «på impuls», kan omverda verta reint svimmel av alle omskifta og kursendringane dine. Ja, med mindre dei greier å føla deg på impulsen.

Det er lettare å «føla nokon på pulsen»: finna ut kva nokon verkeleg vil eller meiner. Dette gamle ordlaget ter seg til dømes hjå Ludvig Holberg, som slår fast at «habile Anførere (…) maa, ligesom Medici, først føle en Nation paa Pulsen» (Epistel 84). Pulsen er elles kjend for å henga i hop med hjarteslaga våre og dimed livet sjølv. Livåre er eit anna ord for pulsåre, og dersom noko hender med desse årene, sit du vondt i det. So sterk er koplinga mellom puls og liv at me kan bruka pulsera til å målbera livskraft, iver og livleg aktivitet, til dømes: «Ho lika seg i den pulserande storbyen.»

Sidan pulsen er kjenneteikna av meir eller mindre jamn dunking, hender det at me grip til puls når me talar om rytme og andre slags trykkar og støytar. Me kan seia at «låtane har ein fin rytmisk puls», og at «kvardagen fekk eit jamnare pulsslag». So har me meir innfløkte pulsar, som straumpuls (stutt elektrisk straumstøyt) og spaningspuls (stutt endring av elektrisk spaning). Før i tida vart latin pulsator nytta i tydinga ‘ein som slår; klokkar, ringjar’. Me får tru at det ikkje var pulsklokka han ringde i.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com