Kunstnaroriginalen
Mikhail Tal (t.v.) meinte at David Bronstein frå Kyiv var eit geni.
Foto: Boris Dolmatovskij
Sjakk som sport og vitskap – tanken var så uuthaldeleg keisam at David Bronstein (1924–2006) ikkje visste kvar han skulle gjera av seg. Kongerekkja med verdsmeistrane frå 1886? «Gudskjelov at eg ikkje er ein av dei», sa Bronstein. Om det finst ein ekte verdsmeister, må det vera Paul Morphy på midten av 1800-talet, meinte Bronstein.
«Dei driv jo berre med konkurranse og fiendskap. Men sjakk er sjakk! Sjakk er kunst!», sa Bronstein og la til: «Om eg ville, kunne eg ha tatt tittelen frå Botvinnik i 1951. Trur de verkeleg at eg ikkje såg springartrekket til e7 i det 23. partiet?»
VM-kampen i Moskva mellom Bronstein og regjerande meister Mikhail Botvinnik enda 12–12 etter at utfordraren tapte det nest siste partiet då han ikkje spela springaren til e7 som ville ha gjeve han eit avgjerande halvpoeng ekstra. Dei neste 50 åra koketterte Bronstein med at han heva seg over verdsmeistertittelen.
Som ung gut i Kyiv drøymde han om å verta matematikar, men han vart nekta høgare utdanning av di far hans var ein «folkefiende» med sju år i Stalins fangeleir. I 1951 kom faren seg til Moskva med falsk identitet og fekk oppleva VM-kampen i Tsjajkovskij-hallen. Sonen var eigenleg innkalla til øving i militæret. Då namnet vart ropt opp, steig ein annan sjakkspelar fram og sa: «Meinig Bronstein er fråverande då han spelar VM-kamp i sjakk.»
For individualisten Bronstein var sjakken, i eit autoritært regime, ein friplass der han kunne skapa ekte kunst. Ein gong tenkte han i 40 minutt på det fyrste trekket i utgangsstillinga. «Tru meg, om ein stormeister tenkjer i 40 minutt, er det noko å tenkja på», sa Bronstein etterpå.
«Den kreative sjakken byrja med Bronstein», sa verdsmeister Petrosjan. «Han var det største geniet i sovjetsjakken», sa verdsmeister Tal. «Han var ein av ‘oss’», sa verdsmeister Smyslov. «Han er psykisk ustabil», skreiv Botvinnik i dagboka si.
Bronstein var ein fritenkjar. Då han i 1977 nekta å kritisera avhopparen Kortsjnoj, fekk han utreiseforbod i 14 år. Då han kom seg ut på 1990-talet, vitja han Noreg og spela på Gausdal. Her stal han samfunnsfagsboka til den unge gymnasiasten Lahlum, ei bok han las med interesse under dei keisame sjakkpartia.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Sjakk som sport og vitskap – tanken var så uuthaldeleg keisam at David Bronstein (1924–2006) ikkje visste kvar han skulle gjera av seg. Kongerekkja med verdsmeistrane frå 1886? «Gudskjelov at eg ikkje er ein av dei», sa Bronstein. Om det finst ein ekte verdsmeister, må det vera Paul Morphy på midten av 1800-talet, meinte Bronstein.
«Dei driv jo berre med konkurranse og fiendskap. Men sjakk er sjakk! Sjakk er kunst!», sa Bronstein og la til: «Om eg ville, kunne eg ha tatt tittelen frå Botvinnik i 1951. Trur de verkeleg at eg ikkje såg springartrekket til e7 i det 23. partiet?»
VM-kampen i Moskva mellom Bronstein og regjerande meister Mikhail Botvinnik enda 12–12 etter at utfordraren tapte det nest siste partiet då han ikkje spela springaren til e7 som ville ha gjeve han eit avgjerande halvpoeng ekstra. Dei neste 50 åra koketterte Bronstein med at han heva seg over verdsmeistertittelen.
Som ung gut i Kyiv drøymde han om å verta matematikar, men han vart nekta høgare utdanning av di far hans var ein «folkefiende» med sju år i Stalins fangeleir. I 1951 kom faren seg til Moskva med falsk identitet og fekk oppleva VM-kampen i Tsjajkovskij-hallen. Sonen var eigenleg innkalla til øving i militæret. Då namnet vart ropt opp, steig ein annan sjakkspelar fram og sa: «Meinig Bronstein er fråverande då han spelar VM-kamp i sjakk.»
For individualisten Bronstein var sjakken, i eit autoritært regime, ein friplass der han kunne skapa ekte kunst. Ein gong tenkte han i 40 minutt på det fyrste trekket i utgangsstillinga. «Tru meg, om ein stormeister tenkjer i 40 minutt, er det noko å tenkja på», sa Bronstein etterpå.
«Den kreative sjakken byrja med Bronstein», sa verdsmeister Petrosjan. «Han var det største geniet i sovjetsjakken», sa verdsmeister Tal. «Han var ein av ‘oss’», sa verdsmeister Smyslov. «Han er psykisk ustabil», skreiv Botvinnik i dagboka si.
Bronstein var ein fritenkjar. Då han i 1977 nekta å kritisera avhopparen Kortsjnoj, fekk han utreiseforbod i 14 år. Då han kom seg ut på 1990-talet, vitja han Noreg og spela på Gausdal. Her stal han samfunnsfagsboka til den unge gymnasiasten Lahlum, ei bok han las med interesse under dei keisame sjakkpartia.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Teikning: May Linn Clement
Krigen er ei ufatteleg ulukke for Ukraina. Men også for Russland er det som skjer, ein katastrofe.
Tusen dagar med russisk katastrofe
KrF-leiar Dag Inge Ulstein får ikkje Stortinget med seg på å endre retningslinjene for kjønnsundervisning i skulen.
Thomas Fure / NTB
Utfordrar kjønnsundervisninga
Norske skulebøker kan gjere elevar usikre på kva kjønn dei har, meiner KrF-leiar Dag Inge Ulstein.
Jens Stoltenberg gjekk av som generalsekretær i Nato 1. oktober. No skal han leie styringsgruppa for Bilderberg-møta.
Foto: Thomas Fure / NTB
Jens Stoltenberg blir partyfiksar for Bilderberg-møta, ein institusjon meir i utakt med samtida enn nokon gong.
Den rumenske forfattaren Mircea Cartarescu har skrive både skjønnlitteratur, lyrikk og litterære essay.
Foto: Solum Bokvennen
Mircea Cărtărescu kastar eit fortrolla lys over barndommen i Melankolien
Taiwanarar feirar nasjonaldagen 10. oktober framfor presidentbygget i Taipei.
Foto: Chiang Ying-ying / AP / NTB
Illusjonen om «eitt Kina»
Kina gjer krav på Taiwan, og Noreg anerkjenner ikkje Taiwan som sjølvstendig stat. Men kor sterkt står argumenta for at Taiwan er ein del av Kina?
Papiravisa