Kven var Regina Fischer?
Regina Fischer (1913–1997) med sonen Bobby før dei miste kontakten.
Fotograf ukjend.
Det spørsmålet stilte FBI gjennom 30 år, i ei mappe på over 750 sider. I sumar er det 50 år sidan den legendariske VM-kampen i Reykjavik der Bobby Fischer slo russaren Boris Spasskij. Amerikanaren var rabiat antikommunist og antisemitt, to karaktertrekk som vert interessante i ljos av lagnaden til mor hans.
I slutten av tenåra drog Regina frå USA til Berlin, der ho trefte jødiske Hans-Gerhardt Fischer. Då nazistane kom til makta i 1933, flykta dei til Sovjetunionen. Heime i USA var det restriksjonar for kvinner og jødar på medisinstudiet. For ei fattig jødisk jente var det i praksis umogleg å koma inn på studiet. Men i Moskva kunne Regina studera medisin.
Dottera Joan vart fødd i 1937 under Stalins terror. Året etter flykta mor og dotter til Paris. Den separerte ektemannen kjempa i den spanske borgarkrigen og hamna seinare i Chile, der han vart aktiv i kommunistpartiet. Regina, attende i Portland i Oregon i USA, melde seg inn i kommunistpartiet i 1945. Ho vart ekskludert i 1953. Herr Fischer fekk ikkje innreise til USA, og paret vart formelt skilde i 1945.
Sonen Bobby vart fødd i 1943. I 2002 kunne ein lesa i FBI-mappa at faren var ungarsk-tysk-jødiske Paul Nemenyi, matematikar i verdsklasse, som døydde i 1952.
Regina Fischer vart ein fanatisk yrkesdemonstrant. Ho kjempa òg for sonen, ofte mot vilja hans, som då ho gjekk til sveltestreik i seks dagar for å pressa sjakkforbundet til å finansiera det amerikanske laget i sjakk-OL i Leipzig i 1960. Same år vart ho sentral i ein fredsmarsj frå San Francisco til Moskva (mest til fots, men òg med fly til London og ferje over kanalen til Frankrike). Framme i Moskva drakk ho te med fru Khrusjtsjov.
17 år gamle Bobby hadde droppa ut av skulen, og systera Joan hadde gift seg. Mora sytte for at sonen hadde pengar til å klara seg åleine i New York på vegen mot verdsmeistertittelen.
Regina var ikkje sovjetisk spion. Ho gifte seg på nytt i England, der ho arbeidde som barnelækjar. Som pensjonist hjelpte ho flyktningar i Nicaragua og Honduras. Ho skreiv bøker om ulike emne, snakka seks språk og studerte dataprogrammering mot slutten av livet.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Det spørsmålet stilte FBI gjennom 30 år, i ei mappe på over 750 sider. I sumar er det 50 år sidan den legendariske VM-kampen i Reykjavik der Bobby Fischer slo russaren Boris Spasskij. Amerikanaren var rabiat antikommunist og antisemitt, to karaktertrekk som vert interessante i ljos av lagnaden til mor hans.
I slutten av tenåra drog Regina frå USA til Berlin, der ho trefte jødiske Hans-Gerhardt Fischer. Då nazistane kom til makta i 1933, flykta dei til Sovjetunionen. Heime i USA var det restriksjonar for kvinner og jødar på medisinstudiet. For ei fattig jødisk jente var det i praksis umogleg å koma inn på studiet. Men i Moskva kunne Regina studera medisin.
Dottera Joan vart fødd i 1937 under Stalins terror. Året etter flykta mor og dotter til Paris. Den separerte ektemannen kjempa i den spanske borgarkrigen og hamna seinare i Chile, der han vart aktiv i kommunistpartiet. Regina, attende i Portland i Oregon i USA, melde seg inn i kommunistpartiet i 1945. Ho vart ekskludert i 1953. Herr Fischer fekk ikkje innreise til USA, og paret vart formelt skilde i 1945.
Sonen Bobby vart fødd i 1943. I 2002 kunne ein lesa i FBI-mappa at faren var ungarsk-tysk-jødiske Paul Nemenyi, matematikar i verdsklasse, som døydde i 1952.
Regina Fischer vart ein fanatisk yrkesdemonstrant. Ho kjempa òg for sonen, ofte mot vilja hans, som då ho gjekk til sveltestreik i seks dagar for å pressa sjakkforbundet til å finansiera det amerikanske laget i sjakk-OL i Leipzig i 1960. Same år vart ho sentral i ein fredsmarsj frå San Francisco til Moskva (mest til fots, men òg med fly til London og ferje over kanalen til Frankrike). Framme i Moskva drakk ho te med fru Khrusjtsjov.
17 år gamle Bobby hadde droppa ut av skulen, og systera Joan hadde gift seg. Mora sytte for at sonen hadde pengar til å klara seg åleine i New York på vegen mot verdsmeistertittelen.
Regina var ikkje sovjetisk spion. Ho gifte seg på nytt i England, der ho arbeidde som barnelækjar. Som pensjonist hjelpte ho flyktningar i Nicaragua og Honduras. Ho skreiv bøker om ulike emne, snakka seks språk og studerte dataprogrammering mot slutten av livet.
Atle Grønn
Atle Grønn er internasjonal meister i sjakk.
Fleire artiklar
Dyrlegen kjem
Joachim Cooder er kjend som perkusjonist frå fleire utgivingar saman med opphavet, Ry Cooder.
Foto: Amanda Charchian
Motellet til drøymaren
Joachim Cooder opnar dørene til sju musikalske rom.
Det kjæraste eg har? Min ser ikkje slik ut, men eg er ganske glad i han, ja.
Foto via Wikimedia Commons
Smørbutten min får du nok aldri
Ei flygande badstove skal få ny heim, sit det nokon inni alt?
Foto: Maren Bø
Badstovene tek av
Det er interessant korleis badstove inne kan vere så ut, mens badstove ute er så in.
Morgonfrisk fersking
«Ein kan kjenna seg frisk og sterk, vera åndsfrisk eller endåtil frisk som ein fisk, friskna til, verta frisk att frå sjukdomen og heilt friskmeld.»
Papiravisa