Statistisk sentralbyrå kom denne veka med ei framskriving av folketalsutviklinga i dei norske kommunane. Tala er ikkje uventa, men like fullt urovekkjande. 60 prosent av kommunane skal veksa, men i 140 kommunar forventar ein nedgang i folketalet kombinert med ein prosentvis auke i talet på eldre. Situasjonen er såleis alvorleg for mange bygder og småstader.

Bygde-Noreg gjer Noreg til eit meir mangfaldig land. Det er tale om lokalsamfunn med andre kvardagar og røynsler enn i mange sentrale strok, og desse bidreg til å styrkja erfarings- og meiningsmangfaldet i landet vårt. Noko vesentleg går tapt om vi svekkjer bygdene våre endå meir.

Problemet er sjølvsagt at det er vanskeleg å få til ein god distriktspolitikk. Årsakene til fråflyttinga er mange, og det finst ikkje eintydige svar på kva som er fornuftig å gjera innanfor rimelege økonomiske rammer.

Her er berre tre poeng: Eit stort problem for distrikta i dag er at statlege verksemder som universitet og høgskular, helseføretak, vegkontor og så bortetter har fått for mykje sjølvstende. Resultatet er at kvar og ein tenkjer snevert på seg sjølv og korleis dei kan omorganisera og få ned utgiftene sine – som då styret i Nord universitet i 2019 føreslo å leggja ned sjukepleiarutdanninga i Sandnessjøen og Nesna, og kraftig redusera i Namsos og Vesterålen. Då har dei gjort eit vedtak som sikkert er bra for universitetet isolert, men dei har ikkje teke omsyn til det overordna samfunnsansvaret som statsinstitusjonane bør ta.

For det andre bør ein gå bort frå ideen om at vi løyser distriktspolitikken med storstilte samferdsleprosjekt. Det har vore ei overdriven tru på at nye tunnelar og bruer er god distriktspolitikk. Bruk heller pengane på ein raus næringspolitikk.

Og til slutt: Det hadde ikkje vore ei ulempe om det hadde vore satsa meir på stadutvikling i Distrikts-Noreg. Altfor mange triste bygde- og småbysentrum i dette landet ser ut til å sakne ein arkitektonisk overordna plan.

Svein Gjerdåker