Om noko kan kallast eit lagnadsval, må det vera det komande amerikanske presidentvalet. President Trumps politikk dei siste fire år har rett nok hatt sine positive sider – som at USA ikkje har byrja ein ny krig under Trump. Det er ikkje lite når vi enno opplever dei tragiske følgjene av krigane i Afghanistan, Irak og Libya. Det er lett å gløyma George W. Bushs feilslegne og aggressive krigføring etter terroråtaka 11. september 2001.

Men skulle Trump få halda fram, er det så mykje anna som står på spel. Som truverdet til pressa. Trumps stadige utskjelling av media som «fake news» og ein «fiende av folket» er farleg når vi veit at media er ein avgjerande institusjon for å sikra demokratiet. Trump forsøplar ordskiftet med utfall som «Lock her up!» og nedvurderinga av legitimiteten til motparten.

Alvorleg er òg nedrakkinga av domstolar som går imot han, og det at han trekkjer inn bakgrunn og etnisitet for å delegitimera dommarane. Det heile følgt opp med utnemninga av ny høgsterettsdommar ei veke før valet, i strid med den politiske tradisjonen.

Og eit land som USA, som fyrst i 1964 forbaud diskriminering basert på «rase, hudfarge og religion», treng ein president som står fram med tydelege tale mot rasisme. Meldinga frå Trump til den høgreradikale gruppa Proud Boys om å «stand back and stand by» er sjølve botnnivået så langt.

Ein bør ikkje ha nokon illusjon om at det amerikanske samfunnet var sameina før Trump. Det er berre å minna om riksrettssaka mot Bill Clinton i 1990-åra. Og konfliktane i det amerikanske samfunnet dreier ikkje seg berre om rase, men òg om vinnarar og taparar som følgje av dagens økonomiske politikk.

Noko av bakgrunnen for den manglande støtta til Hillary Clinton i 2016 var at mange i arbeidarklassen med rette kjende seg svikta av Demokratane og merka følgjene av frihandel og utflytting av arbeidsplassar. Den gode serien om USA av Thomas Seltzer som no går på NRK, får godt fram dei politiske følgjene av fattigdomen i USA.

Men trass i gamle konfliktliner har Trump ytterlegare spissa motsetnadene som har ført til ei urovekkjande polarisering av det amerikanske samfunnet dei siste fire åra. Den utviklinga må stoggast.

Svein Gjerdåker