Det er mange som slit med å definere kva som er kunst og ikkje. Men for tilsette i tolletaten får kunstdefinisjonen noko å seie reint praktisk. Kunstverk er unnateke toll. I 1926 skulle Constantin Brancusi (1876–1957) sende bronseskulpturen «Fugl i rom» til eit galleri i New York. Det smekre, langstrakte verket «Fugl i rom» skulle vise essensen av ein fugl som skal til å flyge. Den rumensk-franske skulptøren er kjend som ein av dei første modernistane som utvikla skulpturen frå figurative og attkjennelege figurar til reine, abstrakte former.

Dei amerikanske tollarane godtok ikkje merkinga og plasserte skulpturen i kategorien «kjøkkenreiskap og hospitalutstyr». Såleis kunne dei krevje metallavgift på 40 prosent av verdien på objektet.

Brancusi nekta å betale, og det vart rettssak. Kunstnaren var representert av den amerikanske galleristen og fotografen Edward Steichen. Dommaren syntest ikkje skulpturen samsvarte med tittelen og forsøkte å målbinde galleristen.

Dommaren: Om du såg ein slik fugl ute i skogen, ville du skyte på han?

Steichen: Nei, herr dommar.

Dommaren: Om Brancusi kalla arbeidet ein fisk, ville det då vere ein fisk for deg?

Steichen: Om han kalla det ein fisk, ville eg kalle det ein fisk.

Slik heldt dei fram, til glede for fleire aviser og magasin. The New York Mirror laga ein vittig artikkel med tittelen «Dersom det er ein fugl, skyt han!».

I enden vart skulpturen godkjend som kunst. I dag vert «Fugl i rom» rekna som eit av dei viktigaste kunstverka i nyare tid.

Meir enn 90 år har gått sidan rettssaka. I dag femner kunsten breiare enn nokon gong, og han gir framleis tollarar hovudbry.

Korleis kan ein til dømes handtere «Ecce Animal» (2013) av Diddo, eit kranium som er forma i eit material som inneheld 15–20 prosent kokain?

Eva Furseth