Dokumentar

Regi: Kimberley Reed

Dark Money

Med: John Adams, Jonathan Motl, Ann Ravel, Art Wittich

Det finst ikkje berre svarte pengar, det finst også mørke pengar. Dei kan vere tente på lovleg vis, men blir nytta anonymt til politisk manipulasjon i stor stil.

Uavgrensa beløp

Ei avgjerd i USAs høgsterett frå 2010 opna for at selskap kan gi uavgrensa pengebidrag til politiske kandidatar og valkampar utan at allmenta får kunnskap om dette. Det må rett nok skje gjennom eit mellomledd, men slike kan alle lage. Valkommisjonar på føderalt nivå og delstatsnivå skal kontrollere at ting går rett for seg, men dei er små, underfinansierte og som myggar å rekne.

Selskapa kan likeins finansiere svære dritpakkar mot kandidatar som ikkje har dei rette meiningane, gjerne rett før eit val, slik at kandidaten ikkje har høve – kanskje heller ikkje økonomi – til å forsvare seg. Givarane som står bak, ventar – og får – takksemda dei er ute etter i form av politiske avgjerder som tener pengemakta, ikkje fellesskapen.

Motkrefter

Dette er USA, eit demokrati som i aukande grad synest rotne på rot. Eit land der ein kan kjøpe politikarar og dommarar, som ein sentral person slår fast.

Det finst likevel motkrefter, men dei kjempar i motbakke. I delstaten Montana, som har sett korleis det store Anaconda Copper Mining Company tidlegare kunne ta seg til rette fordi dei kjøpte politikarar og byråkratar, vedtok dei lover som skulle avgrense denne givargleda og gi offentleg innsyn. Men dei blei overprøvde i Washington, sjølvsagt. I staden gjekk dei laus på ein mektig delstatspolitikar som hadde fått valkampen sin betalt av åtte store selskap. Han blei dømd for korrupsjon, men straffa var så låg at det var til å grine av. Det retta veljarane opp ved neste val, mannen sit ikkje lenger i Montanas senat.

Jan H. Landro