Kunst

Lillehammer
Kunstmuseum

Stepping Out!
Kvinnelige identiteter i kinesisk samtidskunst

13. mai–16. oktober

Alle salane ved Lillehammer Kunstmuseum er fylte med verk av kvinnelege kinesiske kunstnarar. Dette er den første mønstringa av sitt slag i Norden og kan reknast som ein stor sensasjon. Nettopp i ei slik utstilling er sjølve samansetjinga av verka viktig, men ein kan spørje seg om dette fungerte her.

Utstillinga «Stepping Out» presenterer heile 26 kunstnarar som er fødde mellom 1960 og 1995 og arbeider innanfor eit breitt spenn av uttrykksformer. Trass i variasjonen i uttrykk, har kuratorane valt ut verk som tematiserer kvinneleg identitet. Her får vi ein gløtt inn i korleis tilværet kan vere for kvinner i Kina, ikkje minst for kvinnelege kunstnarar. Fleire verk vitnar om ein barsk kamp for å hevde seg i eit svært mannsdominert kunstmiljø. Andre verk er smertefulle skildringar av dei enorme forventningane foreldra til kunstnarane har hatt til dei, til dette eine barnet sitt. Med eittbarnspolitikken er presset mykje hardare enn det vi opplever her til lands.

Museet har utført eit omfattande forskingsarbeid og gitt ut ein stor katalog i samband med utstillinga. Utstillinga skal vandre vidare til Kunstforeningen Gl Strand i København og Museum der Moderne Salzburg. Trass i at kuratorane hadde sett seg grundig inn i temaet, kom dei ikkje heilt i mål med utstillinga. Det var ei underleg oppleving å gå frå rom til rom, utan at verka snakka til meg. Måten verka var sette saman på, gjorde at dei forstyrra kvarandre – fleire slo kvarandre rett og slett i hel.

Det er synd at «Stepping Out» ikkje klarer å falde seg heilt ut, for dette er solide og interessante kunstnarar med inderleg følte og djupt alvorlege bodskapar. Så la oss sjå nærare på høgdepunkta i utstillinga.

Body Wounds

Ved inngangen til det første rommet i andre etasje av Lillehammer Kunstmuseum er det sett opp ei åtvaring om at eitt av verka handlar om sjølvskading. Verket det er snakk om er «Body Wounds» (The Bearable), 2010 av Chen Zhe (f. 1989). Verket fyller ei diger veggflate med tekstar og fotografi frå golv til tak. Det er eit svært krevjande verk å setje seg inn i. Her er mykje tekst – endåtil er storparten av vegginstallasjonen utforma med kinesiske skriftteikn, som er uforståelege for dei fleste i Noreg. Det er likevel verdt innsatsen å bruke tid her. Som ung student dreiv Chen Zhe med sjølvskading. Etter kvar gong ho hadde påført seg skade, dokumenterte ho handlingane. I ettertid, og som del av tilfriskninga, skapte ho kunst av dette materialet. Vi ser aldri den aktive skadinga – berre resultata – rifter i huda og oppryddinga av blodige klutar og avrivne hårtustar. Temaet er behandla nøkternt og analytisk, liksom betrakta frå utsida: Kva er eigentleg sjølvskading, kva gjer arra med henne som menneske?

Det er vanskeleg å unngå kjensla av maktesløyse i møte med dei destruktive handlingane. Likevel er det vanskeleg å få auge på smerta som Chen Zhe bar inni seg utan nettopp å sjå fotografia av alt blodet. Med ein gong smerta vert lekamleggjord, vert ho synleg og meir konkret både for henne sjølv og andre. Med dette verket er kunstnaren nær sjølve kjernen av det å lage kunst – dette å skildre indre kjensle gjennom ytre uttrykk.

Uheldig naboskap

Det er uheldig at andre verk er stilte ut i same rom som «Body Wounds». Installasjonen er så insisterande i uttrykket at temaet legg føringar for korleis dei andre verka skal tolkast, trass i at dette er verk av andre kunstnarar og handlar om heilt andre tema. Næraste nabo til «Body Wounds» er «Fountain» av Cao Yu (f. 1988), eit videoverk med nærbilde av den nakne brystkassa til kunstnaren som nybakt mor. Ho pressar mjølk ut av brysta, slanke strålar sprutar forbløffande høgt opp i lufta. Når verket er plassert rett ved sida av «Body Wounds», vert det til at ein uvilkårleg leitar etter noko smertefullt og øydeleggjande også i dette verket. I denne samanhengen vert verket heilt absurd. Såleis risikerer ein å gå glipp av kva det eigentleg handlar om, dei livgivande fontenene vitnar om kvinneleg styrke – evna til å gje liv og skape næring ut av eigen kropp.

Også dei barske fotoverka til Liang Xiu (f. 1994) lid i dette nabolaget. Ikkje minst vert det freistande å tolke fotografiet «Living Like a Rotten Lotus» som sjølvskading – verket viser dei nakne, bleike føtene til kunstnaren omgitt av skarpe glasskar. Det kan sjå ut som om ho trakkar i skara. Men ser ein meir nøye på verket, oppdagar ein at glasskara ligg strøydde kring føtene. Ho må stå heilt still for ikkje å verte skadd. Det vert derfor meir nærliggande å tenke seg at verket viser til tradisjonen med fotbinding. I nærare tusen år vart føtene til kinesiske småjenter krysta saman for å nå den ettertrakta lotusfoten på under 10 cm. I austleg tradisjon er lotusblomsteren dessutan assosiert med forventninga om kvinner som dydige og upletta. I denne konteksten dannar fotoverket eit symbol på kjensla av å vere fasthalden av krefter utanfor seg sjølv.

Vakraste verket

Også det vakraste verket i heile utstillinga er plassert i det same rommet. Det er installasjonen «Daydreamer» (2000) av Lin Tianmiao (f. 1961). Ho har laga eit fotografi av seg sjølv naken og hengt det i taket. Kunstnaren har fjerna alt av hår så vel som kjønnsidentitet. Såleis vert figuren opplevd som ekstra naken. Fotografiet er bunde saman med ein silhuett av figuren på senga under med lange, kvite bomullstrådar. Det er ikkje så godt å seie kva «Daydreamer» handlar om, kanskje ei poetisk skildring av korleis sjølvet kan løysast opp i ein draum, ei meditativ oppleving. Verket er så florlett og elegant at ein heilt gløymer tid og stad, endåtil kva verk som er stilt ut ved sida av det.

Filmbåsar

Heller ikkje måten videoverka vert stilte ut på, fungerer så godt. Dette gjeld særleg dei mange videoverka som er viste i små båsar bygde opp i korridorane. Framleis har ikkje pandemien sleppt taket, så eg vegra meg for å gå inn i desse tronge romma. Og eg var ikkje åleine om det. Det var derfor avgrensa kva vi fekk med oss av filmane frå døropningane.

Eg vigde heller tid til videoverka som vart viste i sjølve utstillingsromma. Den mest interessante var laga av Xiao Lu (f. 1962), «Two Gunshots Fired at the Installation ‘Dialogue’ in the China Avant-Garde Exhibition, Beijing Feb. 1989», 1989. I filmen ser vi kunstnaren fiske opp ein pistol og skyte mot sin eigen kunstinstallasjon «Dialogue» på opningsdagen av the China Avant-Garde Exhibition. Det vart stort ståhei. Politiet kom, og utstillinga vart stengd. Skyteepisoden var koordinert med ein kollega som filma hendinga og la filmen ut på nettet. Her spreidde filmen seg raskt og vart eit vendepunkt på den kinesiske kunstscena, og starten på ei bølgje av meir uredd, moderne kunst.

Tekstil og porselen

Fleire av kunstnarane arbeider med materiale som tekstil, kalligrafi og porselen, materiale som har lange trådar bakover i kinesisk historie. Vi finn mellom anna ein større serie med vaginaer utforma i porselen tilsett blekk, ein fantastisk animasjonsfilm med porselensdokker som utforskar eit landskap utforma i det same materialet. Det er også utstilt tusjteikningar, ei er fleire meter høg.

Når det gjeld dei tekstile verka i utstillinga, vender dei seg i større grad mot notid enn mot fortid. Dei tematiserer dagens situasjon med masseproduserte tekstilar. Kina er den største produsenten av tekstilar i verda, ikkje minst som leverandør av rimelege tekstilar til Vesten. «Weapon» (2003–2007) av Yin Xiuzhen (f. 1963) er stilt ut i første etasje. Her heng underlege, langstrekte lansar med spissen trugande mot oss. Dei slanke formene er kledde i fargerike tekstilar. Når vi kjem nærare, oppdagar vi at dei kvasse tuppane berre består av små fruktknivar. Forma til desse objekta skal visstnok vere inspirert av Beijing Central Radio and Television Tower. Om ein googlar tårnet, ser ein tydeleg likskapane. Skal verket tolkast som ein kamuflert kontroll av samfunnet, korleis monopolet på formidling kan vere like trugande mot samfunnet som ein militærstyrke? Eller vert dette ei for vestleg tolking?

Generelt sett er dette ei forsiktig utstilling, her er få verk som er samfunnskritiske på brennbare felt. Når eg går rundt i utstillinga, kan eg ikkje unngå tankar om korleis det eigentleg står til med ytringsfridommen for kinesiske kunstnarar. Kunsten skal vere fri, men kvar går grensene? Kva hender med kunstnarar som trakkar på feil tær, som fell i unåde?

Sjølv om vi finn fleire kritiske verk, så kan protestane i utstillinga verke litt polerte.

Eva Furseth