Utstilling

Lillian Tørlen og
Philipp Spillmann:

«En ulykke kommer sjelden alene»

Kurator: Torill Østby
Haaland
Nordnorsk kunstnersenter, Svolvær 13. april–3. juni

Nordnorsk kunstnersenter ligg ved torget i Svolvær, heilt nede ved kaia. Her dukkar vi inn i ei underleg utstilling: I taket er det digre, illevarslande fuktskadar og i glasmontrane ligg ketsjup- og sennepsflekkar i plast. Tittelen «En ulykke kommer sjelden alene» er såleis svært dekkande.

Flekkane i taket er utførte av Lillian Tørlen (f. 1975). Ho er oppvaksen i Ålesund, men bur i Oslo. Philipp Spillmann (f. 1977) har laga dei små gjenstandane i montrane. Han er frå Sveits, men bur i Kautokeino.

«Det du ikke vet»

Tittelen på installasjonen til Lillian Tørlen er «Det du ikke vet». Verket er utforma spesielt for utstillingsstaden, i tak og golv, det vil seie delar av galleriet som sjeldan vert tekne i bruk til kunst. Flekkar breier seg utover store delar av taket i utstillingsrommet. Dei bølgjer seg mjukt og organisk utover og er eigentleg vakre å sjå på. Dei minner om skyformasjonar i barokke takmåleri. Barokken er kjend for ein svulmande, frodig stil med utstrekt bruk av optiske illusjonar som skulle få det til å sjå ut som ein såg opp mot den ekte himmelen. Men i Nordnorsk kunstnersenter faldar formene seg over eit oppruta, moderne tak, og gir ingen slik illusjon. Taket tynger oss som før.

Flekkane gir snarare fysisk ubehag. Fargen er urovekkande, nesten som størkna blod eller rust. Medan barokken skapte illusjonar av open himmel, illuderer Tørlen ei ulykke. På golvet trakkar vi i store raudbrune dammar av størkna væske, som om det dryp frå taket. Fuktskadar er skrekken for alle huseigarar. Brunfargen vitnar om rustne rør og dårleg vedlikehald. Tittelen «Det du ikke vet» viser til eit munnhell som endar med «har du ikkje vondt av». Men evna til å ikkje bekymre seg for mykje fungerer særs dårleg i møtet med vasskadar. Ein bygning skal vere trygg og verne. Her er det i heile i ferd med å rakne.

Verket kan stå som eit bilete på sinnet vårt. Dersom ein ikkje arbeider med mentalt vedlikehald, vert uønskte tankar og kjensler synlege i det medvitne. Men då er allereie øydelegginga stor.

Ketsjupflekkar

Gullsmeden Philipp Spillmann har teke føre seg kvardagslege uhell. Under glasmontrane ligg mellom anna ein serie med brosjer som illuderer senneps- og ketsjupflekkar. Dei buktande formene lyser mot oss i eit blankt og fargesterkt material som minner om plast, eit utradisjonelt val innan kunsthandverk. Her har Spillmann brukt eit stoff som er sett saman av mineralar og kunstharpiks, og som er mykje nytta innan industrien. Materialet er så sterkt og kompakt at han kan skjere og file i det, og samstundes polere brosjene til dei får ein særskild vakker glans.

Det er tankevekkande å sjå korleis Spillmann har lagt så mykje flid i utforminga av dei blaute dropane. I ein pølseglad nasjon er vi vel kjende med denne forma for uhell. Det er flaut å skitne seg til, og vi gjer ein stor innsats for å dekke over det. Spillmann derimot, løfter dei fram som pryd. Dei har fått ei utforming vi kjenner frå teikneserieestetikken, som om det er sprøyta på med stor kraft.

Tittelen på serien er «Idun». I tillegg til å gje assosiasjonar til ketsjupmerket er Idun namnet på ei gudinne i norrøn mytologi. Ho har ansvar for epla som gjer at gudane i Åsgard held seg evig unge. Men korleis er det med pølser og ketsjup? Slik mat verkar nok meir forkortande enn forlengande på livet. Kan hende er det som med verket til Tørlen, det indre gir ytre uttrykk. «Du vert det du et», er eit vanleg munnhell.

Sjøpølse

Spillmann syner også verk som han har utforma med utgangspunkt i garnringar av plast som han har funne i fjøra. Ein plastring er forma for å likne på ei pølse som det er skore ei skive av. Feittflekkane er omhyggeleg utskorne i kvit plast. Spillmann har gitt verket tittelen «Sjøpølse», noko som kan verke forvirrande med tanke på at sjøpølsa er eit ormaktig sjødyr som i liten grad vert nytta som mat her til lands, medan verket til Spillmann minner om ei vanleg kjøtpølse. Dersom ein tek tittelen meir bokstaveleg, stemmer han betre. Her er ei pølse som er laga av søppel som er plukka opp frå fjorden, ei påminning om dei store mengdene plast som hamnar i havet. Med tanke på at dette avfallet vert brote ned i små partiklar, og i enden dukkar opp i maten som vi et, er plastpølsa til Spillmann urovekkande lik ei ekte pølse.

Hell i uhell

«En ulykke kommer sjelden alene» er forfriskande leiken og utforskande. Det er godt å sjå at kuratoren så vel som kunstnarane har fjerna seg frå det sjølvhøgtidelege og djupe alvoret som pregar så altfor mykje av kunstlivet.

Her tok dei også ein sjanse. Med det same eg kom inn i utstillingsrommet, var eg nesten skuffa av det eg såg: flekkar i taket og små brosjer i plast i montrane. Men inntrykket snudde etter kort tid. Eg såg fort at her hadde dei sleppt seg laus og samstundes kome svært godt ut av det. Med utstillingstittelen i mente vert det freistande å seie at det var hell i uhell.

Eva Furseth