Utstilling

Tiande utgåve av den nordiske biennalen for samtidskunst

Momentum 10. The Emotional Exhibition

8. juni–9. oktober
Galleri F15, Momentum Kunsthall, House of Foundation, i tillegg til kunst fleire andre stader i Moss.
Marti Manen er kurator, assistert av Anne Klonz.

Lytt til artikkelen:

Om lag halvparten av verka er gjensyn med tidlegare årgangar, heilt attende til oppstarten i 1998. Det er eit interessant grep. Gjensyn med verk eg opplevde for så lenge som tjue år sidan, synleggjer kor mykje vatn som har runne i elva sidan den gongen. Her får vi eit sjeldan tilbakeblikk på kva det vart lagt vekt på tidlegare. Eg undrar meg samstundes over kvifor kuratorane har plukka ut så mange timar med videoverk. Skal du få med deg alt, bør du setje av svært god tid. Det er heller ikkje alle videoane som er bryet verde. I nokre av romma smittar lyden over på andre verk, fleire av filmane har kornete bildekvalitet, og lyden er ruskete.

Samstundes er det fleire perler mellom videoane. «40–15» (1999) av svenske Annika Larsson viser ein tenniskamp der sjølvnytande posering vert viktigare enn at ballen skal setjast i spel, og «Today» (1996/97) av finske Eija-Liisa Ahtila er bygd opp som ein monumental installasjon der tre filmar flettar saman fortvilande historier om ei dotter, faren og bestefaren.

Det flottaste videoverket har Johanna Billing laga. Det er tredje året den svenske kunstnaren vert invitert. Denne gongen har ho komponert ei stram og samstundes poetisk skildring av ei sjølvorganisert dansegruppe av kvinner som gir gratis undervisning til fleire hundre barn, og det utan offentleg støtte. Filmen går i loop, og han er regissert såleis at besøkande får like stort utbytte same kvar i filmen dei kjem inn. Utforminga passar svært godt til biennaleformatet.

Verket som vanta

Eit av verka eg hadde gledd meg til å sjå att, var «Green River» av Olafur Eliasson. I opningsåret 1998 laga den islandske superstjerna oppstandelse ved å helle uran i byelva så ho vart eirgrøn. Verket viste til industrihistoria i Moss og korleis menneska påverkar økosystemet, noko som ville vore endå meir relevant i dag. Sjølv om verket står i programmet, vert det ikkje vist, vi får berre ein lovnad om eit komande intervju med kuratoren. Det er skuffande.

Men ein treng ikkje ergre seg meir over det. Her er så mykje anna å glede seg over, som den store installasjonen til spanske André Alves. Alves har brukt fleire år på å leite etter spesielle setningar i bøker. Så målar han over sidene for å fange inn ord og setningar. Verka minner mykje om kraftig sensurerte tekstar. Såleis skaper han små dikt ved å rive dei ut av samanhengen, gjennom ei forvrenging av andre sine åndsverk. Eitt viser teksten: «Who cares about politics when there are flames licking at your insides.» Den leseglade vil kanskje kjenne linja att frå den engelske utgåva av første bind av Knausgårds Min kamp. Kvart verk er ei overraskande utsegn, samstundes ei gåte. For kunstnaren røper ikkje kvar tekstane er henta frå, det må vi leite oss fram til sjølve. Fleire av verka heng endåtil så høgt oppe på veggen at vi ikkje kan lese dei. Vi må nøye oss med å granske formene dei lause boksidene dannar.

I motsetning til desse arbeida vert lite overlate til fantasien i «House of Fun». Spanske Francesc Ruiz har laga ein diger nisjebutikk som er proppfull av pornografiske teikneseriar. Her heng rader med blad i friske fargar. Framsidene lokkar med fetisjar av alle slag. Men når vi opnar magasina, oppdagar vi at den same teikneserien går att i alle blada. Historia er fylt av figurar med så overdrivne attributt at det som skulle vere opphissande og erotisk, bryt saman og vert komisk. Butikken kan sjåast som ein kommentar til nettporno og anime.

Utforske, ikkje forstå

Svenske Erik Öberg har fylt ein heil sal med langstrekte former som er dekte med fjør. Formene minner om svaner med vridde, deformerte kroppar. Dei er vakre, samstundes vemmelege, og uråd å sleppe med auga. Det er som om vi er vitne til ein transformasjon, endåtil ei rotning. På urovekkande vis kryp store mengder svarte tentaklar ut av den kvite, mjuke kroppen. Såleis kan skulpturane opplevast som kommentarar til barokke stilleben, ein kunstsjanger som viste at all sanseleg nyting er forgjengeleg. Tittelen på skulpturen «Wither into claws» frå 2018 understrekar nettopp dette.

Også Fanny Ollas utforskar deformerte former. Installasjonen «Mental Landscapes» er ei draumeverd som grensar mot marerittet. Først må vi forbi ein skapnad utan andlet som står nedst i ein gang der veggane paradoksalt er dekte av speglar. Deretter kjem vi inn i eit teppekledd rom der vi kan utforske gjenstandar som minner mykje om noko vi har sett før, utan at vi heilt klarer å gripe tak i det, som i eit parallelt univers. Verket er sanseleg og leikent. Det er vanskeleg å forklare kva som gjer dette til eit godt verk. Det må rett og slett opplevast.

«Emotional Exhibition»

Kuratorane legg hovudet frivillig på blokka ved å gje biennalen tittelen The Emotional Exhibition. Utstillingsteksten skildrar korleis kjenslene skal stå i fokus. Vi skal legge frå oss det rasjonelle skalet og gå hudlause inn og akseptere «at mennesket kjennetegnes av både kjærlighet, frykt, begjær, panikk, glede og sorg». Dette er banale ord å møte på terskelen til ei internasjonal stormønstring av kunst. Særleg når eg går gjennom utstillingsromma utan å kjenne desse store kjenslene. Verka er tvert om av det lågmælte slaget.

Slike forklarande tekstar frå kuratorane plar sjeldan hjelpe publikum i særleg grad. Heldigvis talar verka for seg sjølve. For utstillinga er sett saman av eit fint utval med arbeid.

Det som kjenneteiknar brorparten av arbeida i Momentum 10, er at dei kan opplevast intuitivt. Det kuratoriske grepet kan såleis sjåast på som ein reaksjon mot den meir idébaserte kunsten, som krev stor forkunnskap om sosiologi, filosofi, litteratur og kunstteori

Storparten av verka i utstillinga kan snarare sansast enn forståast og forklarast rasjonelt. Såleis vert det i stor grad opp til publikum å tolke fritt ut frå eigne erfaringar.

Eva Furseth