KUNST

Munchmuseet

Hode ved hode – Cronqvist | Bjørlo | Munch

Oslo, 28.10.17 — 28.01.18

I dei siste tre åra har Munchmuseet utforma utstillingane som dialogar med andre kunstnarar, nolevande så vel som eldre, norske så vel som utlandske. Dette er eit spenstig grep som løftar Munch ned frå pidestallen sin. Utstillingane aktualiserer Munch på heilt nye måtar, og synleggjer kor viktig han er for kunstnarar også i dag.

Så langt har møtet vore mellom Munch og éin annan kunstnar. Denne gongen er det to. I Hode ved hode – Cronqvist | Bjørlo | Munch er Munch sett saman med den svenske Lena Cronqvist (f. 1938) og Per Inge Bjørlo (f. 1952) frå Noreg, to kunstnarar som eg har følgt med på gjennom meir enn tjue år. Ein kan undre seg over eitt: Når Munchmuseet omsider har funne plass til ei kvinne innanfor museumsveggane, endåtil ein slik sterk og markant kunstnar som Cronqvist, kvifor då blande inn Bjørlo?

Tre sterke røyster

Sett som ein heilskap, er det Hode ved hode-utstillinga som har fungert dårlegast av alle Munch-dialogane. Samstundes er dei utstilte verka umåteleg gjevande å sjå. For museet bognar av gode måleri, teikningar, grafikk, skulpturar og installasjonar, heile 150 i talet.

Denne gongen har kuratoren latt kunstnarane sjølve velje ut Munch-verk frå den omfattande samlinga. Interessant nok har kunstnarane funne fram til verk som flatterer deira eigne arbeid. Så det er vel ikkje så underleg at arbeida til Cronqvist og Bjørlo overdøyver og stikk seg ut i desse samanstillingane? Brorparten av verka i utstillinga ropar høgt. Men det er ikkje alltid slik at den som ropar høgast, er best. Mellom anna er det henta fram eit verk av Munch eg ikkje har sett tidlegare. «Besøk på Ekely» frå 1942 er eit lite, stillferdig bilete av ei kvinne skildra i gule nyansar. På lågmælt vis spelar det seg ut ei heil forteljing av desse lette, raske penselstrøka, som er vel verde å dvele ved.

Møte på feil vilkår

Tema for gruppeutstillinga, Hode ved hode, det som skal binde kunstnarane saman, er «det ensomme, skjøre og sorgfulle ved vår moderne eksistens» og «Utstillingen viser oss at det vi er redd for og strever med ikke er så spesielt, men rett og slett en del av det å være et menneske». Slike utsegner som har begge beina djupt planta i klisjeen, gjer meg alltid ukomfortabel. Verka er rett nok personlege inn i det hudlause, og sterkt insisterande i utforminga. Men dei er så mykje meir enn det. Det er denne rikdomen som gjer dei til stor kunst, som gjer at arbeida verkar så sterkt på oss. Det er som om desse tre møtest på feil vilkår. Det kan såleis gje ei betre oppleving å ikkje samanlikne, men heller sjå på arbeida til kunstnarane kvar for seg. Bjørlo stiller ut to av dei gigantiske tresnitta sine frå 70-talet, verk som tydeleg har pressa seg fram, dei måtte bli til. Fleire av dei nyare arbeida har ikkje den same nerven. Dei er imponerande utført, men verkar ikkje like ektefølte, like intense som dei tidlegare verka.

Cronqvist verd besøket

Lena Cronqvist kjem langt betre ut av det. Verka hennar er grunn nok til å besøke utstillinga. Det er ikkje så ofte vi får høve til å sjå så mange av hovudverka hennar samla på ein stad. På same vis som med Munch og Bjørlo er eigne erfaringar og minne ein hovudessens i arbeida til Cronqvist. Museet viser mellom anna ein serie med fødselsdepresjon som tema, eit tema som var tabubelagt på syttitalet. Her portretterer ho seg sjølv som kjærleikstom og makteslaus mor, som ikkje greier å ta vare på det sårbare barnet ho held i armane sine. Arbeida hennar riv sund det tradisjonelle «madonna med barn»-motivet og alle forventingane om den lukkeleg og kjærlege mora. Eit eksempel er «Gul madonna (En känsla av otillräcklighet)», frå 1970. Også i dag er biletserien sterk kost. Fødselsdepresjonar er framleis eit like aktuelt tema. Framleis møter deprimerte mødrer for lite forståing.

Andre bilete er meir surrealistiske og poetiske bilete av ei ung, blond jente. Bileta bevegar seg på knivseggen mellom draum og mareritt. Jenta leikar i vatnet med dokkene sine, slik alle jenter gjer. Men så er det ikkje det ho gjer likevel. Ho ønskjer å drukne dokka si, som ikkje er ei dokke, men far hennar. Eller mor hennar. Og det heile blir nesten for sterkt å sjå på. Cronqvist syner fram ein særs god fargesans og får tablåa til å dirre i sterke, klare fargeklangar. Målestilen er like ven som innhaldet er forferdeleg, ein syntese som vert så merkeleg dragande.

Nytt og friskt

Sjølv om samanstillinga av dei tre kunstnarane ikkje fungerer, så ære vere forsøket! Dei store musea viser for tida nok av trygge utstillingar. Derfor er det herleg å sjå at kuratoren vågar seg på noko som kan feile. Slikt vil vi ha meir av, og helst endå større vågespel. Kvifor alltid velje velkjende, veletablerte kunstnarar? La oss håpe at dei, neste gong dei set seg ned for å planlegge, tek sjansen på å vise fram noko heilt nytt og friskt.

Eva Furseth