Haustutstillinga

8. september–14. oktober
Statens hus

Haustutstillinga har vore årviss heilt sidan 1880-talet. Den gongen var ho ein viktig reiskap i arbeidet med å røske liv i ei rigid kunstscene. Sidan har denne kunstnarjuryerte utstillinga endra karakter mange gonger. Det har vore mange kampar, mellom anna for å akseptere nye medium som foto og video så vel som figurativ kunst.

Dei seinare åra har det vore få stormar. Denne mønstringa av verk frå land og strand har meir blitt eit teikn på at hausten er komen, ein hyggeleg tradisjon. Utstillinga er ei av desse som alle føler seg velkomne i. Det er ein verdi i seg sjølv. I dette virvaret av verk er det uansett uråd å finne nokon raud tråd, så her kan ein senke akslene og berre hygge seg. Utstillinga trekker i regelen meir enn 20.000 tilskodarar dei fem vekene ho står. Også ungane stortrivst her. Dei spring blide og nyfikne kring i dei mange utstillingsromma, før dei forsvinn inn på aktivitetsrommet for å lage noko sjølve. Utstillinga er rett og slett svært folkekjær.

Reklamekatalog

Folket er også tema for utstillingskatalogen. I år er katalogen i fire delar. Kan hende for å lokke folk til å lese meir? Tekstane er i alle fall korte og bileta mange. Underleg nok er det også fleire sider med reklame. Også i statleg finansierte utstillingar må ein tydelegvis til med kommersielle grep.

Tre av delane er publikasjonar av Billedkunst, magasinet til Norske Billedkunstnere, som arrangerer Haustutstillinga. Desse har titlane Folket 1–3. Tekstforfattarane prøver på ulike måtar å skildre kven folket er. Grepet gir ein flau smak i munnen. Fleire av tekstane er tynne. Ein vert ikkje klok på kven dette folket er. Er det vi alle, er det dei som ikkje kan så mykje om kunst, eller viser dei her til ei samfunnsklasse? Gjennom åra har det vore mange retningar som har prøvd å nå fram til «grasrota», til dømes popkunst og fluxus, begge utan hell. Haustutstillinga treng neppe slikt frieri for å appellere?

Derimot er nettstaden til haustutstillinga særs god. Her er god oversikt over dei ulike delane av utstillinga, og dei utstilte verka er avbilda i høg kvalitet. Denne gongen kunne dei nøydd seg med nettsida.

Høg kvalitet

Nærare to tusen verk vart sende inn, og 110 verk slapp gjennom nålauget til juryen. Heile 56 av dei 82 utvalde kunstnarane er debutantar. Dette vitnar om iver, kan hende også om ein mangel på arenaer der ein kan vise seg fram nasjonalt før ein har skapt seg eit namn.

Utstillinga i år held høg kvalitet. Her er godt handverk, berande idear og stor breidde. Samstundes verkar det som om utstillinga er montert opp nettopp for å understreke det store mangfaldet. Dette gjer at nokre verk druknar. Det går særleg ut over måleri som «Light Brang» av Kristen Keegan. Den abstrakte komposisjonen i duse, vare fargar vert slukt av naboverka. Då kjem dei stemningsfulle broderia til Kristine Fornes langt meir til sin rett. Ho har brodert nakne tre på gamle, velbrukte dukar. Her er det ein styrke at ho får vise tre verk og får ein eigen vegg til kunsten sin.

Ein avsondra kinosal

Dei mange filmane i utstillinga vert viste i ein eigen kinosal med god lyd og mjuke stolar. Salen synest å vere lite besøkt. Filmane vert lite integrerte i sjølve utstillinga. Men det er vel verdt å ta turen inn, eg vil framheve «Expirator» (2012–2018) av Astrid Findreng og Grethe Britt Fredriksen, ein animasjonsfilm som dokumenterer eit fråflytta industriområde. Også «Mor» av Shwan Dler Qaradaki merker seg ut med ei poetisk skildring i teikning og ord om det å miste mor si, kjensla av å ha svikta og samstundes føle at ein ikkje har noko val.

Prisar

Det overraska meg at mellom alle verka vart den gjæve Høstutstillingsprisen gitt til Johannes Engelsen Espedal for den digre installasjonen «Hotel Occidental». I grunngivinga vert det mellom anna framheva at verket handlar om «et midlertidig oppholdssted hvor noen inviteres inn, mens andre holdes ute, som en grense mellom øst og vest». Temaet er viktig, men same kor mykje eg studerte verket, så trefte det ikkje meg. Tanken var betre enn utforminga. Og mange verk var betre enn dette.

Tildelinga av debutantprisen var langt meir fortent. Arild Våge Berge viser to skulpturar der minne etter farfaren vert haldne saman av ei skruetvinge. Bestefaren leia utviklinga av eit vasskraftverk i Hjørundfjorden, så her er steinar frå demningar og kraftverk. Verka er enkle, samstundes rike på innhald, frå det å halde fast på historia i familierelasjonar til dei store endringane ei slik kraftutbygging er.

Mjuk provokasjon

Ein som slett ikkje er nokon debutant, er Ole John Aandal (f. 1960). Han har fleire gonger sidan tidleg på nittitalet erta på seg publikum med provoserande arbeid. Han arbeider mest med foto, gjerne manipulerte, som biletet av Gro Harlem Brundtland plassert inn i kitschmåleriet «Den gamle fiskeren».

På haustutstillinga viser han ein skulptur av mulla Krekar i brunost, liten og heilnorsk og tilpassa norske ganar. Kan hende er det eit svar på julehelsinga som den tidlegare kulturministeren Linda Hofstad Helleland delte på sosiale medium i fjor.

Dagane har gått sidan utstillinga opna, skulpturen har tørka opp, og er slettes ikkje så appetittvekkande lenger.

Verket har tittelen «Korleis Likar De Meg No?» og gir såleis assosiasjonar til måleriet «How Ya Like Me Now» (1988) av amerikanske David Hammons. Måleriet viser menneskerettsaktivisten som kvit mann. På eitt vis kan ein seie at også Hammons laga ein versjon som skal verke meir «appetittleg». Samstundes er verket ramsalt i kritikken. Den største skilnaden mellom verka er at Hammons skildra ein som har vigd livet til å kjempe for borgarrettar, medan Aandal har laga ein som er dømt for oppfordring til straffbare handlingar. Den skilnaden er verd å dvele over.

Verk som dette fungerer godt i ei haustutstilling av 2018. Det viser til eit tema som alle kjenner til og har meiningar om. Tilskodaren fangar ideen i ein augneblink. Og så vert det debatt.

Eva Furseth