Utstilling

Stavanger Kunstmuseum

I skyene

20. mars–18. oktober
Kurator: Inger M. L. Gudmundson

Museet har gjort eit godt forarbeid til utstillinga, noko som også har resultert i ei rikhaldig bok med fagfellevurderte essays av kunstnarar og akademikarar, med høgst lesbare tilnærmingar til fenomenet.

Utstillinga startar med ei mange meter lang tidslinje som tek til med komedien til den greske forfattaren Aristofanes kring 420 f.Kr., og snor seg framover i tid mellom skyrelaterte nyvinningar innan kunst, vitskap og teknologi. Her viser kuratoren korleis kunsten til alle tider har teke tak i det som hender i samtida. Vi får også ein introduksjon til grunntypane av skyer, ein kunnskap vi må ta oss tid til å lære, skal vi få fullgodt utbytte av utstillinga. I skyene er ei krevjande utstilling som tek eit stort jafs av dagen din. For det er sal etter sal med skyer, heile 22 kunstnarar er representerte, her møter du nasjonal og internasjonal kunst av høg kvalitet.

Assosiasjonane til skyer flyt i alle retningar, innimellom noko for vidt, andre gongar vert koplinga til temaet vel luftig, men det vert aldri kjedeleg. Éin ting er i alle fall sikkert: Du legg betre merke til skyene når du går ut frå museet. Truleg kan du namngje dei også.

Skyer over myrene

Det var først i 1802 at skyene vart sorterte etter vitskaplege prinsipp. Den nye læra fekk stor innverknad på landskapsmåleriet, ikkje minst for grunnleggaren av norsk målarkunst, J.C. Dahl (1788–1857). Brorparten av eldre måleri er henta frå eiga samling, men vert aktiverte på nytt når vi ser dei i ny samanheng. Det er spennande å leite gjennom verka til Dahl, Hertervig og Gude for å klassifisere skyene dei har fanga med penselen. Skyformasjonar endrar seg raskt, og kunstnarane la stor vinn på å formidle eksakte meteorologiske fenomen.

Det vert likevel aller mest spennande å sjå måleria til Kitty Kielland (1834–1914) i dette perspektivet. «Torvmyr» (1895) viser ei aude landskapsstemning der dei frodige skyene opptek størsteparten av bildeflata. På poetisk vis reflekterer skyene seg i vatnet, og himmel og jord glir over i kvarandre. Her står skyene for fridom, dei formar lette og leikne former over den mørkare myra, som har tydelege spor etter menneske som har skore torv til brensel.

Innestengde skyer

Den utstilte samtidskunsten viser i hovudsak menneskeskapte skyer. Nederlandske Berndnaut Smilde (f. 1978) viser fotoverk av kunstige skyer som er fanga i bygningar. Han legg stor vinn på å finne særprega arkitektoniske utformingar med store vindaugsflater, slik at vi kan sjå himmelen utanfor. Såleis får han fram ein underleg dialog mellom det skapte og det naturlege. Dei innestengde skyene – eit nærast draumaktig syn – vert særleg sterke å sjå nett no. Bilda vert som allegoriar over den omfattande nedstenginga av samfunnet som vi har vore igjennom.

Ein meir overraskande variant er den skulpturale utforminga av ein atomsopp i metall. Yta er så blank at vi kan spegle oss i henne. Er vi offer eller medskuldige? Uansett kva svaret vert, er verket meir vakkert enn urovekkande.

Verket til Jone Kvie (f. 1971) er frå 2002, men synest avleggs, kan hende fordi det står ved sida av dei ikoniske trykka til Per Kleiva (f. 1933–2017): «Blad frå Imperialismens dagbok» (I, II og III) (1971). I dag er det heilt andre skyer som truger over horisonten, av den typen som gir fantastiske solnedgangar i Mumbai. Underleg nok får tema som klimaendringar og forureining lite plass i utstillinga. Samstundes er dette tema for svært mange utstillingar for tida, så det var eigentleg fint å konsentrere seg om andre perspektiv her.

Eit verk eg stussar over, er jarnfiguren av den britiske skulptøren Anthony Gormley (f. 1950). Den mannshøge skapnaden er ein del av ein diger installasjon som er plassert utover heile Stavanger. På leikent vis er figuren stilt opp så det ser ut som om han granskar eit landskap av målaren Peder Balke (1804–1887). Ved sida av heng ein tekst som skildrar korleis store delar av installasjonen til Gormley står under open himmel. Bindinga til skyer vert likevel for tynn, sjølv om museet for tida ønskjer å revitalisere det fascinerande kunstverket, er dette ikkje rette måten å gjere det på. Denne delen burde vore stengd av. På same vis kunne dei faste utstillingane i museet med fordel vore tydelegare merkte; dersom ein ikkje er kjend i museet, kan ein lett tru dei er del av utstillinga, noko som vert svært forvirrande.

Skyer som ikkje er skyer

Det mest tankevekkande verket i utstillinga er laga av Matt Parker (f. 1984). Paradoksalt nok handlar videoverket «The People’s Cloud» (2012–20) slett ikkje om skyer; det viser tvert om kor langt unna ei sky nettlagring i realiteten er. Her får vi eit grundig innblikk i urovekkande og globale problem kring den raskt aukande opphopinga av informasjon, så vel som i den skrikande mangelen på samfunnstenelege, langsiktige løysingar.

Verket er akkompagnert av ein svært ubehageleg lyd frå ein høgtalar i taket, ei realistisk framstilling av støyen frå ein datasentral.

Med tanke på at dette er eit verk som alle bør sjå, er dokumentarfilmen for lang for ei utstilling. Mitt råd er at du heller ser den timelange filmen i ro og mak heime, og i passelege porsjonar, for han ligg gratis på nettsida til kunstnaren.

I denne samanhengen vert ideen sky svært interessant. Det er eigentleg forbløffande at vi har gått med på å tenke på eit energi- og plasskrevjande fenomen som ei sky. Her har nokre glupe hovud koka saman eit villeiande bilde som har slått an verda over.

Eksempelet viser at skya framleis er eit særs sterkt symbol. Ho viser til noko fritt, himmelsk, grenselaust og reint.

Vi er tydelegvis lette å forføre, så lenge bildebruken er god.

Eva Furseth