Utstilling

KUBE

Er jeg menneske for deg?

Ålesund 19. mars–3. oktober
Kurator: Tove Lande, med­kurator: Solfrid Otterholm
Gruppeutstilling: John Akomfrah, Per Inge Bjørlo, Anders Holen, Harminder Judge, Amy Karle, William Kentridge, Lawrence Lek, Britt Sorte og Liv Dysthe Sønderland.

Vi vert møtte av eit lòde, kolsvart ansikt med raud geipande tunge og blenkjande kvite tenner. Dei vidopne auga lyser av dyrisk villskap, ein viking i berserk. Den fulle tittelen på fotoverket er «Self Portrait (after Kali and Gene)». Her har den London-baserte kunstnaren Harminder Judge (f. 1982) smelta saman med den gruvekkjande gudinna Kali og Kiss-artisten Gene Simmon. Med syrlig ironi avslører han tradisjonsbundne strategiar for avhumanisering av Den andre. Fotografiet dannar ein barsk start på utstillinga «Er jeg menneske for deg?». Gjennom tre etasjar vert vi pressa til å løfte blikket frå navlen og skode vidt utover. Kva vil det seie å vere menneske? Korleis forvaltar vi medmenneskelege omsyn på denne kloten?

Dette er ei vel uttenkt utstilling. Kuratorane har sett saman ein frisk bukett av nasjonale så vel som internasjonale kunstnarar, så flott montert at det er ein fryd å sjå. Utstillinga står til oktober – og er verd turen. Og set av godt med tid. Her er mykje å sjå, mellom anna tre videoverk, to av dei alvorleg lange. Filmen «IAIDOL» av britiske Lawrence Lek på 83 minutt får du til gjengjeld sjå medan du på sunnmørsk vis sit komfortabelt i ein sofa.

Autodafé

Videoverket som gjorde sterkast inntrykk, var «Auto Da Fé» (2016) av den britiske kunstnaren John Akomfrah (f. 1957). Gjennom førti minutt følgjer vi åtte historiske migrasjonar gjennom 400 år, heilt fram til vår tid.

Filmen viser den håplause situasjonen til dei som må rømme frå alt dei hadde, og etter ei farefull ferd kjem i land ein stad dei ikkje finn seg til rette, ikkje er velkomne, vert jaga vekk frå. Nærbilde av rytmiske bølgjer som vaskar leiker og personlege gjenstandar på land. Det mektige havet som både bergar og sluker liv blandar dei åtte hendingane saman i ei endelaus kamp. Havet vert som ein allegori over korleis vi tenkjer på dei som må rømme unna, flyktningstraumar, bølgjer av menneske, druknande i mengda.

I filmen vandrar menneske i praktfulle klede mellom ruinar som ironisk nok er restar etter eit nedlagt badeanlegg. Filmen vert vist på to store skjermar, med spennande komposisjonar og klåre bilde. Venleiken gjer at vi orkar å sjå, for det er eit av dei smertefulle temaa vi helst lett lèt att auga for. Er dei menneske nok for oss?

Going Grey

I eit kompakt kvelv av betong i kjellaren av museet har norske Liv Dysthe Sønderland laga ein klaustrofobisk installasjon om Svanviken arbeid­s-koloni for taterfamiliar på Eide på Nordmøre.

Som følgje av nasjonale direktiv for omstreifarar vart taterar heilt frå 1908 til 1989 pressa gjennom ei hardhendt fornorsking. Gjennom grafikk, installasjon, musikk og video tek kunstnaren føre seg korleis kulturen til taterane, med ornament, klede, fargar, song og språk, vart effektivt vaska vekk, så dei kunne eltast til dugande bønder og husmødrer etter norsk resept. Verka er vare og antydande, så vi gjennom fleire sansar kjenner smerta ved å verte grå og tilførte skam, også fortviling ved å miste retten til å styre eige liv.

Grunnplanet til eit typisk Svanvik-hus for ein familie på fem er teipa på golvet, sarte grafiske trykk er hengde opp med kraftige, overdimensjonerte metallklemmer, alt farga av vemodige tonar frå visesongaren Elias Akselsen. Når vi snur for å gå ut av rommet, ser vi at fargane logar opp att i dei siste grafiske trykka. Utstillinga endar såleis med ei von om endring.

Og såra veks i oss alle

På same vis som arbeidet til Sønderland er vanskeleg å forklare, men må sansast i utstillingsrommet, er dei mektige verka til Per Inge Bjørlo også vanskelege å fange med ord.

Bjørlo får boltre seg i hovudsalen med røffe arbeid i filt, plast, stein og metall. Her har kunstnaren brukt penslar av eld og syre, brent tvers gjennom materialet, såleis at dei gapande såra skaper motiva, stiliserte menneskeskapnader, ei form for sjølvportrett. Arbeidsmåten gir eit dramatisk uttrykk, det nakne og sårbare vert løfta fram som ein styrke.

Kunstverka får ein til å undre seg. Det kan synast som om vi ikkje alltid er menneske nok for oss sjølve. Men dersom vi ikkje greier å verdsetje og berge oss sjølve, korleis kan vi då hjelpe andre?

Mange spørsmål, få svar

Det er ikkje plass til å nemne alle kunstnarane. Her er òg framtidsvyar, komplekse og underfundige installasjonar som set spørsmålsteikn ved om menneska eigentleg kan heve seg over andre livsformer, så vel som utvisking av grensene mellom menneske og maskiner.

Utstillinga Er jeg menneske for deg? flettar det lokale og det internasjonale, fortid og framtid saman på friske og heilt uventa måtar. Her går vi på ei spennande og leiken utforsking der vi får servert langt fleire spørsmål enn svar. Det gir oss materiale å grunde vidare på sjølve, og kva er vel betre enn det?

Eva Furseth