Fotografi

Martin Parr:

Life’s a Beach

Perspektivet Museum, Tromsø
5. oktober 2018–21. april 2019

Dei heilt uventa opplevingane kan vere dei beste, som då vi ramla inn i Perspektivet Museum frå den kalde, blåsvarte kvelden og vart omhylla av strandbilete med gyllent lys og sterke klare fargar. Sjeldan har ei utstilling hatt ei betre ramme enn mørketida i Tromsø. Det merka ein også godt på besøket, trass i at utstillinga alt har stått lenge.

Perspektivet Museum er ein mangfelt visningsstad, mellom anna med ei utstilling om forfattaren Cora Sandel, som budde i dette huset ein periode. Likevel er hovudfokuset på fotografi i den dokumentariske sjangeren. Museet inngår i eit internasjonalt samarbeid, noko som er medverkande til at dei har kapra ei utstilling av sjølvaste Martin Parr (f. 1952).

Britiske Parr har lenge vore den aller største stjerna på himmelen over dokumentar- og kunstfotografar. Gjennom meir enn førti år har han vist arbeid på sentrale visningsstader og gitt ut meir enn hundre fotobøker. Sidan 1994 har han vore Magnum-fotograf. Magnum Agency er eit verdsleiande kooperativ av dokumentarfotografar. Krava for å verte innlemma er høge, sidan 1947 er berre 79 fotografar tekne inn.

I tillegg til eit særs omfattande kunstnarvirke nyttar han den omfattande kunnskapen om dokumentarfoto til å løfte fram andre fotokunstnarar han synest ikkje får nok merksemd. Han har ei enorm samling av fotobøker, på det meste var ho på fantastiske 12.000 eksemplar. Delar av samlinga vart seld til Tate for å finansiere eit eige fotosenter i Bristol. Senteret har ei brei og omfattande utstillingsverksemd. Det er sjeldan å møte på kunstnarar som arbeider så breitt som dette.

Stranda

I Perspektivet er veggene fylt til randa av foto. Desse verka kler godt å stå tett. Det er som om sanden og badetøyet bind dei saman, trass i at bileta er valde ut frå eit langt tidsspenn. Alt i 1986 gav Parr ut ei fotobok om ein badeby i England, sidan har han jamleg jakta etter motiv verda over.

Han er særleg kjend for eit skarpt blikk for merkverdige situasjonar. Kvart bilete fortel ei historie. Utstillingstittelen Life’s a Beach er eit omgrep som vert nytta om det bekymringslause livet. Motiva er også fylte av folk som slett ikkje har det så verst, dei nyt ei fristund frå plikter og mas i sola, dei leikar og badar. Men ser vi nærare etter, finn vi fleire skuggeparti i solskinshistoriene.

Kent, England, 1986

Vi ser ei eldre kvinne lesande med den erkebritiske tekoppen føre seg. Ho er godt tildekt, samstundes som kjolen er så kort at dei søte knea stikk fram som på ei ungjente. «Kent» er henta frå den første serien Parr laga av familiar frå arbeidarklassa på stranda i New Brighton (1982–87); serien vart gjennombrotet hans. «Kent» er fylt av fargesterke tekstilar som skrik i auga våre. Slike styggpene kombinasjonar går att i mange bilete. Parr har stor sans for uvanlege kombinasjonar av fargar og mønster som er langt over grensa for det smakfulle. Men gjennom godt fotografisk handverk og treffande utsnitt får dei ein eigen estetikk, dei gir oss noko å tygge på, slik at vi vert ståande lenge ved fleire av bileta. Det spreke virvaret av farge gir biletet ein livleg og særeigen sjarm.

Kunsten å kome nær

Det er frigjerande å sjå så mange foto utan å skimte ein kjendis. Parr er oppteken av kvardagsmenneska. Det er stor kontrast mellom kvinneskildringa i «Kent» og den i «Knokke, Belgium» frå 2001. Dette var den tida då sola var helsefremjande, og brunfargen vart dyrka på ein måte som kjennest framand i dag. Den underlege posituren, og det at auga er verna av gule kapslar, får kvinna til å likne ein teikneseriefigur. Biletet er eit eksempel på kor tett Parr går, kor intimt det kan bli. I fleire intervju har han fortalt at ein må vere fryktlaus, skal ein vere dokumentarfotograf. Og unngå for all del augekontakt, legg han til.

I bileta til Parr er det situasjonen som er hovudinnhaldet. Kven som er på biletet, vert mindre viktig. Såleis står Parr nokså trygt når det gjeld kva som er lov eller ikkje. Men ein kan jo undre seg over korleis ein sjølv ville reagert om ein såg sitt eige soltilbedande fjes i glas og ramme på museum?

Draum og røyndom

Det er noko trassig over fleire av verka. Mange gonger ser vi ein jakt etter ideen om den ideelle ferien. I ein serie frå ei strand i Kina er det lett å sjå at vêret slett ikkje er bra, likevel har badande stima til for å leve ut draumen om strandlivet.

Biletet som seier mest om kor langt ein kan strekke seg, er «MIYAZAKI, Japan, The Ocean Dome» frå 1996. Her er ei palmekledd strand i myldrande aktivitet. Ser ein nærare etter, oppdagar ein at den blå himmelen endar i eit tak, og rørslene i vatnet vert laga av ei bølgemaskin. Dette er rett og slett innandørs. Det er ikkje uvanleg med ein slik leik med illusjonar. Typisk for Parr viser han fram det som eigentleg er kjent for oss, men som vi er så vande med at vi er blinde for hakane ved. Såleis kan verka vere augeopnarar. Den avbilda stranda ligg skremmande nær filmen The Truman Show (1998) som vart laga to år etter at Parr tok biletet. I filmen lever ein mann i ei konstruert verd utan å ane at alt berre er eit realityshow. I The Truman Show visste sjølvsagt skodespelarane at dei vart filma. Miyazaki er røyndom. Dei badande anar truleg ikkje at dei vart fotograferte, og at bileta vert viste over heile verda.

Kvardagsleg kollisjon

Verda over finst slike offentlege plassar der folk stimar saman og oppfører seg på måtar som er uakseptable alle andre stadar i samfunnslivet. Folk kler av seg, ligg hulter til bulter, og vaksne har lov til å leike seg som ungar.

Bileta til Parr fører lys og liv og fabulering inn i kvardagen. Midt mellom kvardagsmenneske skjer alt dette forunderlege. Det aller beste eksempelet på dette er «India. Goa» frå 1993. Biletet viser eit kulturmøte, eller er det snarare ein kollisjon? Såleis fangar kunstnaren på elegant vis opp ein essens av utfordringane med masseturismen. Situasjonen verkar samstundes så surrealistisk at det nesten ikkje er til å tru. Det får meg til å lure på om også eg har slike forunderlege augneblink kring meg, men at eg går glipp av dei medan eg hastar frå det eine til det andre?

Eva Furseth