Utstilling

Brit Dyrnes:

Lyden av leire

Kuratorar: Benedikte Holen og Solfrid Otterholm
18. november – 9. april
Kube, Ålesund

Den trønderske kunstnaren Brit Dyrnes (f. 1955) har arbeidd med leire gjennom eit langt og rikt kunstnarliv. Ho har utført mange store utsmykkingar i Noreg og stilt ut verda over. Ho reiser mykje, og sankar inspirasjon vidt og nært.

Gjennom åra har ho hatt fleire utsmykkingsoppdrag i Møre og Romsdal. Seinvinteren 2019 etablerte ho seg som keramikar i Surnadal. Her har ho initiert og bygd opp Kvenna Kunstverksted, der ho i tillegg til å arbeide med kunst generøst deler av kunnskapen sin gjennom workshopar og anna kunstformidling.

Utstillinga Lyden av leire er den største mønstringa av kunsten hennar så langt, med hovudvekt på verk som er laga dei siste sju åra. Det er også ei viktig utstilling for kunsthandverket og visninga av keramikk, som ein ser for lite av i norske museum.

Frå serien «Tilstand».

Foto Frank Furseth

Sterke former

Dyrnes har fått alt av plass i begge etasjane i Kube, til saman to store salar og fire mindre rom. Visingsromma i andre etasje er vakkert måla i kvar sin farge som vi kjenner att frå keramikken: kobolt, jarn, oker og leirgrått.

Det første rommet vi går inn i, har veggar dekte av svarte tekstilar. Teppa dannar eit avgrensa rom og fjernar alle forstyrringar. Alt fokus er lagt på dei mange gylne søylene som er plasserte utover, rad på rad slanke rektangel med små skulpturar på toppen.

Brend leire er eit sterkt, nærast evigvarande materiale – samstundes så paradoksalt sårbart og forgjengeleg, noko vi vert minte på medan vi går mellom dei høge soklane og skjelv ved tanken på å ta eit steg feil så kunsten deisar i bakken. Det er samstundes fint å kome så nært på, her kan vi går rundt verka og granske dei frå alle vinklar.

Blæretang

Serien «Tilstand» er ein installasjon med tjue skulpturar i ulik storleik, utført i ulike typar leire, glasurar, oksydar og brenningar. Dei keramiske arbeida til Brit Dyrnes er lausrivne frå tradisjonelle krav til bruk og funksjon. Objekta sitt einaste formål er å vere kunst og bli målt etter estetiske kriterium. Her er det mogleikane som ligg i materialet, som vert utforska. Dyrnes nyttar ulike typar leire, eksperimenterer med overflatebehandlinga, blandar endåtil blæretang inn i leira på eitt av verka.

Resultatet kan verke enkelt og formlaust ved første augekast. Men du skal ikkje stå lenge ved skulpturane før dei vert umåteleg spennande å sjå på. Verka er modig og sikkert utførte. Her er knudrete, røffe former som buktar og kveilar seg. Verka er sanselege i sin natur og lokkar oss kloss inntil. Kvart verk er som eit eventyr, fortel kvar sine historier med hjelp av ulike tekniske og formmessige utfordringar.

På nokre skulpturar er det sett av djupe spor etter fingrane til kunstnaren, andre har merker etter kniv og andre instrument, medan andre igjen er knurva og opprivne som om dei var lavasteinar forma på naturleg vis i ein vulkan. I desse arbeida går Dyrnes så tett i samspel med materialet at eigenskapane til leira vert hovudforteljaren i verket. Det krev stor innsikt i feltet å lukkast med så enkle arbeid.

Skulptur som minner om eit fjell i miniatyr.

Foto Frank Furseth

Fjell i miniatyr

Det er ikkje så lett å setje fingeren på kva som gir verka nerve. Dei står der så løyndomsfulle, bygde opp av gode rytmar og rørsler som er gode å fabulere i. Kan hende er dei klåre assosiasjonane eg får, berre mine eigne? I alle fall minner eitt av verka om måten eit bonsaitre sakte gror fram på. Eit anna minner om ei hand som krummar seg for å føre ein slurk vatn til leppene. I midten har kunstnaren plassert ein liten dam av stivna glasklårt materiale.

Ein annan skulptur er tett og massiv i uttrykket. Her vert raud leire dekt av ein gulkvit glasur, så tynn at konturane stikk opp. Det er som å sjå eit bratt fjellandskap i miniatyr, med bratte skrentar, knausar og steile tindar mjukna gjennom fleire tusen år med istider, vind og regn. Eg er usikker på om det var dette kunstnaren tenkte på då ho laga verket, kan hende det berre er eg som ser dette landskapet.

Andre etasje

Svært oppløfta går eg opp trappene til andre etasje. Romma her held dessverre ikkje den same høge kvaliteten som vi vart møtte med i det første rommet. Ein får mest inntrykk av at dei har hatt problem med å fylle det store arealet. Her er eit rom forsynt med ei lang bokhylle med bøker vi er inviterte til å ta ut og lese i. Nokre av bøkene viser inspirasjonskjelder, i andre er kunsten til Dyrnes representert.

Her er også eit bord og ein stol, så ein kan fordjupe seg. Her kunne det gjerne vore fleire stolar, så fleire kunne lese.

Eit anna rom viser gjenstandar frå ein verkstad, her er fargepulver og reiskapar for utforming i leire. Kva er det eigentleg vi ser her? Begge romma verkar lite gjennomtenkte og lukkast i liten grad med å føre meg nærare kunstnaren og den kunstnarlege prosessen.

Spor etter happening

I hovudsalen i andre etasje står eit lågt podium i stort format. Her ser vi spor etter ein happening. På opningsdagen vart det vist ein performance her. Dette var det nyproduserte verket «Lyden av leire» (2022) som gir namn til utstillinga. Med podiet som ramme vart det skapt eit sanseleg landskap som tok utgangspunkt i leira. Verket var utvikla saman med musikaren Lena Nymark frå Ålesund (f. 1980) og den trønderske dansaren Rannei Grenne.

Korleis dette verket var, veit eg ikkje. Eg var ikkje på opninga. Her er heller ikkje vist bilde frå performancen. Det vi står att med, er spor etter rørsler, avsette av flytande leiremasse mot eit mørkt underlag, her er merke etter fingrar, fotavtrykk, glidande steg og drypp frå store plastspann. Nokre keramiske figurar ligg her, knuste i mange bitar. Eg lurer på kva som hende med dei, det måtte vel store krefter til for å knuse dei på denne måten?

Trass i at vi står føre ein ruin, ein rest etter noko som har hendt, kling lydverket framleis like friskt. Lydar frå flytande og brend leire er samla inn, fletta saman lag på lag, og dannar ei vakker og stemningsfull ramme for utstillinga. Med tanke på temaet så vel som dei dyktige personane som var henta inn, har eg tru på at dette var ein seanse eg svært gjerne ville likt å sjå. Det er litt vel eksklusivt å berre ha éi einaste visning av ei slik hending. Men slik det vert stilt ut, får eg den litt kjipe kjensla av å kome for seint til festen.

Vi aner kva som har hendt her, men er det tilstrekkeleg? Dette er det aller flottaste rommet i heile museet. Ei nærliggjande løysing ville vere å vise foto og video frå happeningen. I denne store salen er det god plass til begge delar. Spor etter menneskelege rørsler kan vere svært spennande, kanskje mest kjend er franske Yves Klein (1928–1960), som fekk nakne kvinner innsmurde med blåmåling til å setje avtrykk med kroppen på lerret, som ei form for «levande målarkostar». Dette er spennande verk. Podiet til Dyrnes har ikkje same nerven. Om vi hadde sett film av utføringa vist i same rom, ville kan hende podiet ha vakna til liv?

Sjå utstillinga!

Trass i at andre etasje av utstillinga ikkje fall heilt i smak, gjer dei mange skulpturane i første etasje dette til ei utstilling som er sterkt anbefalt. Set av godt med tid og ta ein kaffi i det vakre Jugendstilsenteret som ligg vegg i vegg for å grunde over kva du opplevde i møtet med verka.

Eva Furseth