Rogaland Teater

Ingmar Bergman:

Fanny og Alexander. En tilsynelatende hyggelig julefortelling

Dramatisert av Arne Lygre
Regi: Kjersti Horn
Videoregi: Mads Sjøgård Pettersen
Scenografi og kostyme: Sven Haraldson
Musikk og lyddesign: Erik Hedin
Lysdesign: Trygve Andersen

Ingmar Bergman, Arne Lygre og Kjersti Horn er ein knallsterk kombinasjon. Lygre har korta ned og «ordna» Bergmans 40 år gamle, dels sjølvbiografiske meisterverk til ei framsyning på to timar og førti minutt, utan pause. Horn har gjort stoffet til sitt med det etter kvart velkjende regigrepet live videofilming presentert med ein straum av nærbilete, her filma av skodespelarane i sanntid. Nærare denne gongen enn ho kanskje har gjort før.

Medan vi i Horns Romeo og Julie på Den Nationale Scene knapt fekk eit glimt av skodespelarane, alt var på skjerm, er dei i stadig rørsle bak, på sida av eller framfor skjermen i denne framsyninga. Det gir opplevinga større djupne og rikdom.

Dobbel kameraføring

I bakgrunnen ser vi den ekdahlske stova om lag slik vi hugsar henne frå filmen. Også når handlinga går føre seg i den dystre bispebustaden, filma live i kjellaren under hovudscena på teateret, anar vi liv i stova. Verknadsfullt er likeins den doble kameraføringa, som stundom gir oss «alternative» eller «opposisjonelle» bilete nede i høgre hjørne av skjermen. Bruken av såkalla green screen innimellom, ein duk som gjer det mogleg å redigere inn ein annan bakgrunn, verkar derimot mindre nødvendig.

Bergmans omfangsrike familieepos med sitt store persongalleri er trimma ned, Lygre har måtta gjere mange val – og alle er ikkje like vellykka. Men i sum har han likevel treft ganske godt. Og Kjersti Horn er ikkje den som gjer jobben halvferdig. Så totalt er denne juleforteljinga blitt ei framsyning som gjer seg svært godt – med eit tempo og eit spel som får timane til å bli borte.

Det finst eit markant skilje mellom Bergmans versjon og det Lygre/Horn har laga. Ekteskapet mellom biskop Vergerus (Anders Dale) og Emilie Ekdahl (Nina Ellen Ødegård) med dei forferdelege konsekvensane for Fanny (Maria Lingfors) og Alexander (Tani Dibasey) har fått ei heilt dominerande rolle her, på kostnad av livet i familien Ekdahl. Det igjen har ført til at somme skikkelsar er blitt heilt borte, medan andre – især Gustav Adolf Ekdahl (Espen Reboli Bjerke) og kona Alma (Ragnhild Arnestad Mønness) – kanskje helst kunne vore kutta heilt ut. Så kunne heller familien Ekdahls mater familias (Kim Fairchild) fått større plass.

Ensemblesiger

Denne framsyninga må ha stilt ekstra krav til mange av skodespelarane. Ikkje berre har dei måtta veksle mellom fleire roller, dei har også innimellom styrt kamera – tvillaust med streng regi frå Kjersti Horn. I tillegg til fine einskildprestasjonar er dette også blitt ein kunstnarleg ensemblesiger. Likevel lyser somme aktørar med ekstra styrke.

Alexander er blitt den klare hovudpersonen i forteljinga, ei oppgåve Tani Dibasey taklar suverent. Spelet hans er prega av energi, overskot og kjenslevarsemd når situasjonen krev det. Måten han trassar biskopen på, og redsla han møter straffa med, verkar båe like overtydande. Rolla som Fanny er mindre, men Maria Lingfors, som nett har teke over etter Ingrid Rusten, syner òg ei klår forståing for kva dette handlar om.

Nina Ellen Ødegård sviktar aldri, og i rolla som Emilie, enkja som giftar seg med biskopen, spelar ho på mange sider av talentet sitt. Anders Dale får fram både det leikne i teatermannen Oscar Ekdahl og det autoritære og etter kvart sataniske i biskopen. Også det ein fin prestasjon.

Samla sett ei teaterframsyning som vil bli hugsa lenge.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar og journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.