Kommentar

Det er lenge sidan fredinga av Henrik Ibsen blei oppheva, og no tek norske og internasjonale regissørar seg til rette som om gamle Henrik er så utsliten og oppbrukt at stykka hans berre kan tene som utgangspunkt for meir eller mindre kreative nyskapingar i Ibsens namn. Slike byr denne hausten på òg, men resultata er så ymse.

Problemet når ein klassikar skal maltrakterast, er at maltraktørane ikkje våger ta steget fullt ut. Eller at dei går så langt at originalen koker bort i kålen. Det gjeld å finne den rette balansen, og det er det ikkje alle oppsetjingane på Ibsenfestivalen som gjer. Ikkje er det så lett å vere konsekvent, heller, viser det seg.

Når Ibsen blir redusert til ei rad påfunn, er det vel berre marknadstenkinga som gjer det nødvendig å halde fast på Ibsen-namnet. For framleis er det slik at Ibsen sel betre enn dei fleste regissørnamn. Så får heller publikum ta det dei får.

Kanskje var det slik ho tenkte, den tyske regissøren Silvia Rieger, som inviterte seg sjølv til Teater Ibsen i Skien for å instruere Lille Eyolf heilt etter sitt eige hovud. Og for eit hovud! Når det blir delt ut øyreproppar ved inngangen, veit du at det er ingen tradisjonell Ibsen som ventar på innsida. Men to timar med skriking og brøling (skal det vere ekspresjonisme?), Rottejomfruen i isbjørnkostyme, stadig roping på rømmegraut (som blir kasta i fjeset på den eine og andre) fekk det meste av opphavet til å drukne i støy og meiningsløyse.

«Kompromisslaus» er blitt eit honnørord i kunstverda. Men kva hjelper det med kompromissløyse når det ikkje synest liggje ein klar tanke til grunn for arbeidet, og alt summerer seg opp til effektar og påfunn? Rieger er det mest ekstreme eksempelet eg har sett på regiteater, der regissøren betyr alt og teksten er noko ho kan gjere som ho vil med.

Kor langt kan ein drive Ibsen før det ikkje blir noko Ibsen igjen?

Nokon fasit finst ikkje, men Rieger har kryssa grensa. Med solid margin. Og på Den Nationale Scene viser Yana Ross (sjå eiga melding) at det ikkje er berre berre å klusse med meisteren.

Men talentfulle Eline Arbo (32) har klart kunststykket. Ho er utdanna i Holland og prisa både der og her, og saman med aktørar frå Nationaltheatret har ho snudd opp ned på eit av Ibsens tidlege og lite spelte drama, Hærmennene på Helgeland (1858), og flytta det fram frå vikingtid til det ho kallar ei postapokalyptisk tid. Hovudkonflikten kjenner vi igjen, og sjølv om det blir sitert både frå Et dukkehjem og anna materiale, og sjølv om spelestil og kostyme kan variere kraftig, og mykje av alvoret er borte, har regissøren likevel halde fast i kjernen slik at vi lett kan følgje med i galskapen.

Det er ikkje mykje sagastil igjen, til gjengjeld har humoren fått stor plass, både verbalt og fysisk. Men etter kvart som konflikten skrur seg til og hovudpersonen, den sterke og stolte Hjørdis (overtydande tolka av Kjersti Tveterås), innser at ho er blitt halden for narr, lurt og misbrukt, får hemnmotivet stadig sterkare plass i handlinga

Eg er usikker på kva opphavsmannen ville meint om dette, men sjølv ser eg det Arbo har gjort, som ei god, gjennomtenkt og konsekvent gjennomført modernisering av Ibsen. Slikt kan vi gjerne få meir av.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er journalist og forfattar og fast skribent i
Dag og Tid.