Det Norske
Teatret, Scene 3

Marius von Mayenburg:

Ellen Babic

Omsetjar: Astrid Sverresdotter Dypvik
Regi: Peer Perez Øian
Kostyme: Maria Lødemel

Tyske Marius von Mayenburg er ein dramatikar av det klassiske slaget, som i tradisjonen frå Ibsen avdekkjer fortida for så – ulikt Ibsen – å spele ut handlinga lag på lag, slik at vi lenge må vere usikre på kven som eigentleg skal «takast».

I tilfellet Ellen Babic, som er det nyaste stykket hans, går det lenge bra – inntil «aktor» på mindre overtydande vis brått bryt saman og syner sitt sanne eg. Men dramatikaren har endå eit kort på handa og lyfter på eit vis stykket igjen. Då står ikkje så mange vakre fasadar att.

«Stykket er litt for ordrikt, men det set tankar i gang, tvingar deg til å sjå innover.»

Psykologisk avkleding

Ellen Babic er eit dialogdrive kammerspel for tre personar; den røynde gymnaslæraren Astrid (Kirsti Refseth), den mykje yngre sambuaren og tidlegare eleven hennar, Klara (Marie Blokhus, som ikkje er ung nok for rolla), og Astrids sjef, rektor Wolfram (Gard Skagestad).

Det handlar om makt og løgn, sjølvbedrag og manipulasjon, og eg kjenner meg ikkje trygg på at vi har fått sanninga då framsyninga er ferdig etter nærmare to timar.

Det er heilt greitt, og ingen veikskap ved teksten, for kven kjenner sanninga når det kjem til stykket? Og finst det éi sanning?

Mykje handlar om etikk, og sjølve utgangspunktet er i seg sjølv etisk problematisk: Ein fredags kveld har rektor invitert seg heim til Astrid for å drøfte ei klage som er kommen på henne frå ein elev. På ein klassetur skal ho ha oppført seg erotisk utfordrande mot Ellen Babic. Kan dette vere rett, og ligg det eit mønster i handlingane hennar? Denne mistanken blir utgangspunkt for skuldingar, som borer djupare og djupare i både Astrid og rektor – og etter kvart også i Klara. Vi blir vitne til ei psykologisk avkleding som når sitt klimaks idet rektor bryt saman og står på alle vis bukselaus attende.

Dette kjem litt for brått og verkar ikkje heilt overtydande. Men heldigvis har Mayenburg meir på lager og vender spelet til det endelege spørsmålet om kva som er sanning, kva som er illusjon, kva vi sjølv kan vete ligg til grunn for det vi sjølv seier og gjer. For Klara især kjem dette som ei brutal oppvakning. Kven manipulerer kven? Kor mykje er medvite?

Set tankar i gang

Stykket er litt for ordrikt, men det set tankar i gang, tvingar deg til å sjå innover. Då er ikkje teaterkvelden bortkasta.

I tillegg er dette maskespelet av ei framsyning svært velspelt. Kirsti Refseths Astrid verkar kontrollerande og rik på kulturell kapital, men også djupt sårbar når skuldingane går på noko av det inste i henne. Marie Blokhus gjer det beste ut av ei rolle ho kanskje ikkje skulle hatt. Det er noko i spelet hennar som får meg til å tru at ho er, eller kjenner seg, tvungen til å agere yngre enn ho er. Ungjentekleda er ikkje nok.

Gard Skagestad er den tilsynelatande sjølvtrygge, som i kraft av sin posisjon heile tida kjenner seg overlegen og i angrepsposisjon – inntil han brått ikkje er det lenger, men blottlegg kor ynkeleg han eigentleg er.

Men var det nødvendig å plassere publikum på alle fire sider? Eg skulle så gjerne sett heile dette dramaet spele seg ut for augo mine.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.