Den Nationale Scene, Teaterkjelleren

Lars Norén:

Solitaire

Regi: Sofia Adrian Jupither
Scenografi: Erlend Birkeland
Lys: Ellen Ruge
Kostyme: Maria Geber

«Handlinga» i dette Beckett-inspirerte dramaet kjennest like uverkeleg som krigen i Ukraina, og stykket synest å ha fått uventa relevans dei siste dagane.

Både utgangspunktet og det som vidare skjer, er noko ein knapt ser i teateret. Her er ti personar som aldri har møtt kvarandre før, pressa tett saman på eit lite rektangel midt på scenen. Det finst ingen fysiske stengsel, resten av scenen er tom, men dei «veit» at dei kan ikkje stige ut av det som ser ut som ein lagnadsfellesskap, «vi er tvungne til å stå der vi står til det er slutt».

Ekstrem situasjon

Plassen dei har til rådvelde, er så liten at dei knapt kan snu seg. Det er vel litt av poenget; du skal innsjå at alt du gjer, også har konsekvensar for andre. Slik står dei i hundre minutt. Ikkje veit dei kvar dei er, kvifor dei er der, eller kva som ventar. Dei er i ein ekstrem eksistensiell grensesituasjon. Det er til å få klaustrofobi av.

Her er personar av begge kjønn og ulik alder, om bakgrunnen får vi gradvis vite nok til å skjøne at dei er svært ulike. Ikkje har dei namn, berre nummer, men saman utgjer dei eit menneskeleg mikrokosmos. Heile situasjonen og stemninga opnar for ei rad moglege tolkingar – det kan vere pandemi (som tok livet av Norén), krig eller rett og slett møtet med døden meir allment. Dette er eit av dei siste stykka Norén skreiv, og før dette laga han ein trilogi om aldring og død, som Solitaire lett kan sjåast som eit framhald av.

Samproduksjon

Denne oppsetjinga er ein nordisk samproduksjon, i regi av Jupither Josephsson Theatre Company og med skodespelarar frå (hovudsakleg) Dramaten i Stockholm, fleire andre svenske teater, eit finsk og Den Nationale Scene i Noreg (med skodespelaren Marianne Nielsen). Sofia Jupither har hatt regien på eit halvt dusin Norén-urpremierar.

Det som blir sagt i løpet av framsyninga, kjem som ei blanding av dialog, monolog og desperate rop. Det verkar som om dei fleste skjøner at dei står andsynes noko uunngåeleg, difor kjenner dei trong til å rettferdiggjere seg, dei har ikkje gjort noko for å fortene dette – kva no «dette» måtte vere. Irritasjonen og redsla stig etter kvart som tida går. Det blir knuffing, uvissa går på nervane, angsten stig, dei kranglar. Ein lege kveler ein liten gut for å gjere slutt på lidingane hans. Ein annan person døyr.

Uhyggja aukar, kollektivkjensla – om ho fanst der i utgangspunktet – blir utfordra. Det som kunne høyrast av «vi» i byrjinga, er erstatta av «eg». Individualismen har teke over. Stykkets tittel røper at dei er einskildmenneske, ikkje eit kollektiv. Kvar og ein krev sin rett, men nemner ikkje ansvaret. Sjølv ikkje felles lagnad kan endre på det. Er det slik vi møter krisa? Slik vi møter døden? På den måten blir Solitaire ein dom både over den einskilde og over samfunnet.

Marerittkjensla pressar seg på. Trass i ein del svart humor og absurd humor er det lite å gle seg over. Berre skiftande lys frå taket skaper endring i scenebiletet. Ein og annan illusjon (?) om ei port som blir opna utanfor, gir forbigåande håp om berging.

Det er direkte smertefullt å vere vitne til det som skjer og ikkje skjer på scenen. Her har Lars Norén gitt oss ei påminning om kor småe vi er kvar for oss.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.