Den Nationale Scene, Teater­kjelleren

Henrik Ibsen:

Vildanden

Regi, scenografi og lyddesign: Alan Lucien Øyen
Kostyme: Silje Teland Pedersen
Lysdesign: Martin Flack

Vi trur vi kjenner Ibsen-klassikarane ut og inn, i dette tilfellet Vildanden – som hadde urpremiere på Den Nationale Scene i januar 1885. Men så får vi ei tolking så reinskoren og fri for forstyrrande element at stykket står føre oss som lysande nytt og ikkje 140 år gammalt. Og Alan Lucien Øyen, som etter ein karriere som dansar har vigd seg stadig meir til teateret, har ikkje late seg freiste til å hente fram billege regitriks og tåpelege påfunn, men lèt oss møte Vildanden slik Ibsen skreiv stykket – berre i det eg torer kalle ein forfina versjon.

Teksten er sjølvsagt korta ned og overflødige personar utelatne, men alt det vesentlege er med. Og sjeldan har eg sett komikken i stykket komme betre til sin rett enn her. Som regiarbeid er dette framifrå.

Eit topplag

Med seg har han også eit topplag av skodespelarar, frå Kåre Conradi som Hjalmar Ekdal via Bjørn Skagestad som gamle Ekdal til 17-åringen Hermine Svortevik Oen som 14 år gamle Hedvig. Denne produksjonen er eit samarbeid mellom Det norske Ibsen-kompaniet, Den Nationale Scene og The Coronet Theatre i London, der stykket hadde fleire framsyningar – på norsk og med om lag dei same skodespelarane – sist haust.

Tematikken i stykket er dessverre evig aktuell, men får ein ironisk – om enn neppe intendert – aktualitet når løgnhalsen Donald Trump nett no skal takast i eid som president i USA. Det handlar om at sanninga skal frigjere. Men gjer ho alltid det? Og er idealismen utelukkande ei positiv kraft? Vildanden er så å seie ein ny runde med problematikken frå idédiktet Brand, om den himmelstrevande fundamentalisten av ein prest og hans ideale fordring.

Nerve og intensitet

I Vildanden er det Gregers Werle (Christian Rubeck) som ber fram denne fordringa. Då han skjønar at venen Hjalmar Ekdal lever i eit «usant» ekteskap med Gina (Yvonne Øyen), og at tilværet hans er bygd på ei livsløgn, ser han det som si livsoppgåve å kaste sanningas lys over Hjalmar, slik at han og Gina kan byggje eit nytt ekteskap på sann grunn. Dette er sjølvsagt opptakten til ein familietragedie som den forblinda idealisten ikkje er i stand til å sjå føre seg.

Det er ein nerve og intensitet i denne framsyninga som ein merkar straks spelet tek til. Alt er så fortetta, det nesten nakne scenerommet har noko klaustrofobisk over seg, og blindebukkleiken i opningsscena set ei stemning som ikkje lover godt. Så følgjer scene på scene med intense og til dels rørande dialogar, der den djupe samtalen mellom Gregers og Hedvig er eit høgdepunkt, konfrontasjonen mellom Hjalmar og Gina eit anna.

Nyansert framstiller Conradi Hjalmar Ekdal, men gjer han kanskje endå litt meir ynkverdig enn vi er vane med å sjå han. Til slutt står han heilt ribba tilbake. Typisk nok sit han åleine på scena før skodespelet tek til. Gina er den som kjenner sanninga og anar kva utfallet av Gregers Werles ideale fordring kan bli. Forsiktig og utan store fakter gir Yvonne Øyen truverdig liv til denne rakrygga kvinna som ser heile tilværet sitt truga.

Unge Oen imponerer med eit spel som ikkje på noko tidspunkt bryt med den strenge registilen. Ho overgår mang ei «vaksen» Hedvig. I Bjørn Skagestad har gamle Ekdal fått nett den nedbrotne, svekte, men ein gong sterke storjegeren stykket krev. Rubecks Gregers verkar litt stiv, men det kler den overalvorlege karakteren. Svein Schöttker-Hauge gjer Werle senior til den dominerande og sjølvsikre personen han sikkert har vore, medan dr. Relling i Anders Dales skikkelse blir den klartsjåande og kynisk klarttalande figuren som er Gregers Werles rake motsetning.

Framifrå spel over heile linja.

Etter 23 framsyningar i Bergen er det førebels uklart om det blir framsyningar i Oslo. Men kanskje i USA.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.