Lytt til artikkelen:

Klassisk

Ludwig van Beethoven:

Violin Concerto

Daniel Lozakovich, fiolin; Münchner Philharmoniker; dir.: Valery Gergiev. Deutsche Grammophon 2020

På Beethovens tid var festkonsertane like lange og mangslungne som festmåltida, med uvande kombinasjonar av musikalske rettar i for oss overraskande rekkjefylgje. Tunge program blei gjerne løyste opp gjennom musikalske sirkusnummer, særleg om ein kjend virtuos var til stades.

Og det var det i Theater an der Wien veslejulaftan 1806, under den velgjerande konserten som plakaten kunngjorde skulle vera «til fordel for Franz Clement». Ludwig van Beethovens (1770–1827) gode ven Clement var mellom Wiens største fiolinistar. Ved sida av storverk av Händel, Mozart og Cherubini skulle han «spela ein heil sonate på éin streng medan han heldt fiolinen opp ned.»

Apestrekar

Me veit ikkje om det var ablegøyene til Clement eller urframføringa av Beethovens Konsert for fiolin og orkester i D-dur, op 61, som gjorde mest inntrykk på den jamne wienar denne kvelden. Wiener-Zeitung skreiv i alle høve at «den fortreffelege fiolinspelaren Clement spelte ein fiolinkonsert av Beethhofen [sic.], som på grunn av originaliteten sin og dei mangfaldige fine partia blei teken imot med applaus». Men kritikaren var kritisk til apestrekane Clement «nedverdiga seg til for å gleda pøbelen», og når det galdt Beethoven-konserten, fann han «somme usamanhengande passasjar og uendelege gjentakingar av middels interessante stadar som kan verka trøyttande». Ja, om Beethoven heldt fram med å komponera på denne måten, var det fare for at framtidas publikum ville koma til å «forlata konsertsalen med ei ubehageleg kjensle av utmatting».

Det skulle ta mest 40 år før Beethovens einaste fiolinkonsert, der solisten og orkesteret på skilsetjande måte tevlar på like fot, fekk sitt verkelege gjennombrot. Det hende då det 12-årige vedunderbarnet Joseph Joachim framførte han i England under leiing av Felix Mendelssohn-Bartholdy i 1844.

Fire paukeslag

Vedunderbarn må òg Daniel Lozakovich ha vore. Denne svenske fiolinisten var nemleg berre eitt år eldre enn Joachim då han framførte stykket fyrste gongen. Liveinnspelinga nittenåringen no gjev ut med Münchner Philharmoniker, som blir dirigert av russaren Valery Gergiev, manglar kan hende noko av tyngda som me kjenner frå andre gode innspelingar. Men det utøvaren vantar av mogen kraft, kompenserer han gjennom sjarm og eleganse, særleg i den skifterike sistesatsen «Rondo (Allegro)».

Orkesteret spelar ei viktig rolle i «symfoniske» konsertar som dette. Münchner Philharmoniker syner seg grunnsolide alt frå dei karakteristiske fire paukeslaga som innleiar det lyriske hovudtemaet i fyrstesatsen «Allegro ma non troppo». Spesielt imponerande er måten Gergiev her greier å byggja opp spenninga dei tre minutta fram til «hovudpersonen» Lozakovich trer inn på scena.

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk-
meldar i Dag og Tid.