Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Grovt sagt er det tre hypotesar om årsaka til dei mange etterverknadene av covid. Den eine er at virusinfeksjonen faktisk ikkje er over, men held fram i ei anna form som ikkje viser att på dei vanlege testane. Den andre hypotesen er at det er snakk om autoimmune reaksjonar, det vil seie at immunforsvaret til kroppen går laus på ulike kroppsdelar eller hemmar kroppsfunksjonar. Og den tredje er at betennelsesreaksjonane til kroppen har gjort skade på det autonome nervesystemet.

– ­Alle desse scenarioa er plausible, og dei treng ikkje å vere gjensidig utelukkande, seier Anne Spurkland.

Ho er professor i medisin ved Universitetet i Oslo og forskar på immunologi og autoimmune sjukdomar.

Tre spor

– For det første er det mogleg at covidinfeksjonen er meir langvarig for somme enn tidlegare kjent. Forskarar har funne virusmateriale i tarmen på pasientar lenge etter at infeksjonen skulle vere over. Eit anna teikn på vedvarande infeksjon er at somme med lang covid ser ut til å bli betre etter å ha fått vaksine.

Også hypotesen om autoimmune reaksjonar kan ha noko for seg, meiner Spurkland.

 ­– Alle virusinfeksjonar ber med seg ein risiko for slike reaksjonar. Men når symptoma er så mangfaldige som dette, kan ein spørje seg kva del av kroppen reaksjonen rettar seg mot. Ei forklaring kunne vere ein autoimmun reaksjon som rettar seg mot blodårene, det kunne jo påverke heile kroppen.

Den tredje forklaringsmodellen, at betennelsar i kroppen under covidinfeksjonen har skipla det autonome nervesystemet, finst det òg argument for, slik Spurkland ser det.

– Om det er betennelsar i mykje av kroppen, kan det få slike følgjer. Somme meiner at også ME eller kronisk utmattingssyndrom kan forklarast med at det autonome nervesystemet ikkje fungerer slik det skal.

Har skjedd før

Sidan covid-19 er eit heilt nytt virus for mennesket, kunne ein tenkje seg at også etterverknadene er noko nytt. Men kanskje er ikkje dette så spesielt likevel, påpeikar Anne Spurkland.

Liknande plager er dokumenterte både etter spanskesjuka og etter ein pandemi kring 1890 kalla russarsjuka.

­– I etterkant av desse pandemiane veit vi at mange leid av utmatting og av nevrologiske plager. Det er ikkje sikkert at etterverknadene av covid-19 er unike. Rapporteringa no er så enormt mykje betre enn før.

– Men covid-19 ser ut til å gje fleire etterverknader enn til dømes ein hard influensasesong?

– Ja, absolutt. Når det kjem ein ny influensavariant, er vi alt halvvegs immune – det liknar noko kroppen har møtt på før. Men fordi dette koronaviruset er nytt, må immunforsvaret vårt starte på berr bakke. Da kan òg etterverknadene bli meir alvorlege, seier Anne Spurkland.