Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

VitskapSamfunn

Kval og klima

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
1610
20230203
1610
20230203

I 1890-åra byrja norske fangstfolk og oppdagarar å ta del i utforskinga av Antarktis. I januar 1895 gjekk ei gruppe på åtte mann frå kvalfangstskipet «Antarctic» i land på Kapp Adare, og vart kanskje dei første som sette føtene på kontinentet. Fire år seinare var det sju nordmenn blant dei ti deltakarane i den første overvintringa i Antarktis. (Men ekspedisjonen bar namnet The British Antarctic Expedition.) Og i 1911 nådde ekspedisjonen til Roald Amundsen Sørpolen.

I mellomkrigstida fekk den norske kvalfangsten i Sørishavet og det sørlege Atlanterhavet stort omfang. Og det var omsynet til kvalfangarane som dreiv Noreg til landnåmet i sør. Bouvetøya vart erklært som norsk biland 1929, i 1931 kom kravet på Peter I øy, og i 1939 annekterte Noreg Dronning Maud Land i all hast, fordi Tyskland var i ferd med å gjere det same. Dette vart grunngjeve med norske oppdagingsferder i denne delen av Antarktis i 1920- og 30-åra.

Dronning Maud Land er eit enormt kakestykke, sju gonger større enn Noreg og ein sjettedel av heile Antarktis. Men påstanden om norsk herredøme fekk små konsekvensar. Antarktisekspedisjonen frå 1956 til 1960 etablerte basen Norway Station i Dronning Maud Land, men han vart overlaten til Sør-Afrika da ekspedisjonen vart avslutta. Denne forskinga var dels ei posisjonering i forkant av Antarktistraktaten. I 1961 la traktaten alle landkrava på is, og Noreg sende ikkje eigne ekspedisjonar til Antarktis på mange år. Krava om norsk suverenitet over Dronning Maud Land vart likevel aldri forlatne. Og sommaren 1989-90 vart den første Troll-basen sett opp ved Jutulsessen.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

I 1890-åra byrja norske fangstfolk og oppdagarar å ta del i utforskinga av Antarktis. I januar 1895 gjekk ei gruppe på åtte mann frå kvalfangstskipet «Antarctic» i land på Kapp Adare, og vart kanskje dei første som sette føtene på kontinentet. Fire år seinare var det sju nordmenn blant dei ti deltakarane i den første overvintringa i Antarktis. (Men ekspedisjonen bar namnet The British Antarctic Expedition.) Og i 1911 nådde ekspedisjonen til Roald Amundsen Sørpolen.

I mellomkrigstida fekk den norske kvalfangsten i Sørishavet og det sørlege Atlanterhavet stort omfang. Og det var omsynet til kvalfangarane som dreiv Noreg til landnåmet i sør. Bouvetøya vart erklært som norsk biland 1929, i 1931 kom kravet på Peter I øy, og i 1939 annekterte Noreg Dronning Maud Land i all hast, fordi Tyskland var i ferd med å gjere det same. Dette vart grunngjeve med norske oppdagingsferder i denne delen av Antarktis i 1920- og 30-åra.

Dronning Maud Land er eit enormt kakestykke, sju gonger større enn Noreg og ein sjettedel av heile Antarktis. Men påstanden om norsk herredøme fekk små konsekvensar. Antarktisekspedisjonen frå 1956 til 1960 etablerte basen Norway Station i Dronning Maud Land, men han vart overlaten til Sør-Afrika da ekspedisjonen vart avslutta. Denne forskinga var dels ei posisjonering i forkant av Antarktistraktaten. I 1961 la traktaten alle landkrava på is, og Noreg sende ikkje eigne ekspedisjonar til Antarktis på mange år. Krava om norsk suverenitet over Dronning Maud Land vart likevel aldri forlatne. Og sommaren 1989-90 vart den første Troll-basen sett opp ved Jutulsessen.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Foto: Gleb Garanich / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ingen Uber i Belarus

Å forstyrre GPS-system handlar ikkje berre om å forvirre russiske dronar. Det gjeld å dirigere dei slik at dei forlèt ukrainsk luftrom fullstendig.

Andrej Kurkov
Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Foto: Gleb Garanich / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ingen Uber i Belarus

Å forstyrre GPS-system handlar ikkje berre om å forvirre russiske dronar. Det gjeld å dirigere dei slik at dei forlèt ukrainsk luftrom fullstendig.

Andrej Kurkov
Jørgen Boassen har vorte kjend langt utanfor Grønlands grenser etter at han viste Donald Trump jr. omkring i Nuuk.

Jørgen Boassen har vorte kjend langt utanfor Grønlands grenser etter at han viste Donald Trump jr. omkring i Nuuk.

Foto: Christiane Jordheim Larsen

UtanriksSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Alle auge på Grønland

NUUK, GRØNLAND: 2025 starta med vaksenopplæring om Grønlands geopolitiske betyding. Saman med store delar av den vestlege pressa har eg følgt spora etter Donald Trump jr. i hovudstaden Nuuk. 

Afghanarane som spelar i filmen til Raha Amirfazli og Alireza Ghasemi, har flykta frå Iran.

Afghanarane som spelar i filmen til Raha Amirfazli og Alireza Ghasemi, har flykta frå Iran.

Foto frå filmen

FilmMeldingar
Håkon Tveit

Filmglede

Det er alltid kjekt å opne det nye året med mykje film.

Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.

Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.

Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund

UtdanningSamfunn
Sigurd Arnekleiv Bækkelund

Framandspråka forsvinn

Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.

Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Foto: Eva Aalberg Undheim

Samfunn

Beredskapssatsing med seinskadar

Regjeringa vil gjeninnføre krav om tilfluktsrom i nye bygg etter at kapasiteten har vorte redusert år for år.

Eva Aalberg Undheim
Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Foto: Eva Aalberg Undheim

Samfunn

Beredskapssatsing med seinskadar

Regjeringa vil gjeninnføre krav om tilfluktsrom i nye bygg etter at kapasiteten har vorte redusert år for år.

Eva Aalberg Undheim

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis