Roman

Eka Kurniawan:

Mann, tiger

Omsett av Hedda Vormeland
Pax forlag

I kulturkrinsen vår, om me då har ein kulturkrins, høyrer me oftast om Indonesia når landet vert råka av naturkatastrofar. Dagleglivet der tykkjest fjernt og eksotisk, mellom orangutangar, komodovaranar og restar etter hobbiten frå Flores, medan jorda skakar og bur seg til neste eksplosjon à la Krakatau. Men stundom får ein mistankar om at det vesle livet finst også der i gardane, og i romanen Mann, tiger av Eka Kurniawan får ein dette stadfesta.

Hovudpersonen er den unge mannen Margio, som i første setning drep ein kar med det interessante namnet Anwar Sadat. Han har ingenting med den tidlegare presidenten i Egypt å gjera. Sadat i boka er ein sedat figur som har hatt talent som biletkunstnar, men som gifta seg rikt med ei lite tiltrekkjande kvinne, og sidan satsa på ein karriere som skjørtejeger. Han hadde talent også på det området.

Aggresjon

Drapet skjer på ein heller bisarr måte, ved biting, og Margio skuldar på ein tiger han har i seg. Boka skildrar dette dels som eit faktum, med ein konkret tiger, men dette magisk-realistiske momentet vert tona ned etter kvart. Tigeren er nok meir å forstå som det dyriske elementet i den aggressive arten mennesket, men folkloristisk definert på ein måte som minner om dei hamrame ein finn i norrøn litteratur.

Margio hatar far sin, Komar, med god grunn. Komar er barberar av yrke og barbar av legning. Han får mosjon ved å banka opp kona si, Nuraeni, og ungane, særleg då Margio. Nuraeni skaffar seg ein fortruleg i komfyren, som ho pratar dagstøtt med, men ho vert òg elskarinna til Anwar Sadat. Det som skjer i romanen byggjer steg for steg opp mot klimakset som vart nådd i første setning. Ein forstår motivet til Margio, men snautt nok handlinga. Der er me i godt selskap, ikkje minst med Margio sjølv.

Attkjennande

Personane er attkjennande, for Kurniawan skildrar dei nært og usminka, dei ter seg i mangt slik folk gjer alle stader. Ein anar at det attom somme av handlingane ligg strukturelle konvensjonar, mellom anna av religiøs art. Her er nokre døme på eit muslimsk grunnsyn, men det har ikkje stor verknad på dagleglivet. Personane lever for det meste under sekulære reglar, nokre prega av lokal kultur og historie, medan andre er noko nær universelle.

For meg er det tilhøvet mellom individet og dei kulturelle konvensjonane som er det mest interessante ved boka, ikkje minst ved spørsmål teksten ikkje stiller, men som lesaren kan finna fram til på eiga hand. Då Komar har banka Nuraeni ekstra brutalt, av di ho er gravid, og han veit at det ikkje er barnet hans ho skal bera fram, vert Margio skamfull og kvalm, ikkje på grunn av valden, men av di mor hans har vore naken saman med ein annan mann enn han ho er gift med. Det kan få ein til å tenkja på korleis ei handling skal vurderast i seg sjølv, om alt konstruert regelverk vert fjerna. Folk trur gjerne at rett og galt, moralsk og umoralsk og gode (norske) verdiar var noko statisk før i tida, i millionar av år, og at det dynamiske er ein djevel som har smitta verda med endring. Ja, det trudde alle dei førre generasjonane også. Kurniawan har kanskje ikkje tenkt på dette, men sidan boka er heilt på høgde med det gjennomgåande menneskelege, er det mellom anna slike tankar ho inspirerer til. Det er, med andre ord, ein vellukka roman Eka Kurniawan har skrive.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.