Magnus Carlsen og selskapet han skipa i 2013, Play Magnus, går på Oslo Børs og prisar seg sjølv til 1,1 milliardar kroner, skriv VG denne veka. Det er den største økonomiske satsinga i den 1500 år lange sjakkhistoria. Korleis dei skal tena pengar, veit eg ikkje, men alt skal gå snøgt, og alt skal vera digitalt. Då er kontrasten stor til Norway Chess, som òg vart skipa i 2013. Turneringa i Stavanger står for ein heilt annan type sjakk: det langsame, tradisjonelle duellspelet med brikker og brett i dei finaste tresortane som mahogni og løn.

Sams for dei to hendingane no i oktober er merkevara Magnus Carlsen, som vart verdsmeister i 2013 – året då eit par millionar nordmenn fekk augo opp for dette trauste produktet med den rike historia.

Ungt blod

For å minka risikoen for smitte og slikt er feltet i Stavanger i år redusert frå ti til seks mann, men med éin runde meir enn før sidan spelarane møter kvarandre to gonger, både med kvit og med svart. Feltet er godt komponert: Dei to beste i verda, Carlsen og Caruana, og veteranen Aronjan på den eine sida og tre unge, nye namn på den andre: Polakken Jan Krzysztof Duda (22), statslause Alireza Firouzja (17) og vår eigen juniorverdsmeister frå 2017, Aryan Tari (21).

Eit lite poeng for dei lingvistisk interesserte er at Firouzja og Tari kan kommunisera med kvarand­re på morsmålet persisk. Meir interessant er det sjølvsagt at Tari som nordmann og klubbkamerat i Offerspill set eit ekstra press på Carlsen. I 2015, sist gong Carlsen møtte ein nordmann i Norway Chess, tok han altfor stor risiko og tapte mot barndomskameraten Jon Ludvig Hammer.

Handtrykket

Fyrste runde byrja roleg for Carlsen med ein solid og keisam remis med svart mot armenaren Levon Aronjan (38). Etter reglane måtte spelarane rett ut i ein liten armageddon-duell i snøggsjakk. Her vann Carlsen etter ei forrykande tidsnaud og store emosjonelle svingingar. Då Aronjan gav opp i same sekund som han tapte på tid, hadde spelarane, raude i fjeset, gløymt alt av årets etikette og tok kvarandre i handa på tradisjonelt vis.

Det klassiske partiet i runde to med kvit mot lunefulle Firouzja enda i ein nervøs remis, etter at Carlsen rekna feil og rota vekk ein solid føremon i midtspelet. I armageddon-duellen spela Carlsen dårleg i opninga og midtspelet, men vann likevel i sluttspelet – på tid! Den unge persaren, rekna som det største talentet verda har sett sidan Carlsen, makta ikkje kontrollera armar og bein i tidsnauda. Med datamus er han snøggare enn Carlsen, men med trebrikker er dei gamle framleis eldst. Firouzja hugsa om ikkje anna å lata vera å takka for partiet slik Aronjan gjorde, men slo i staden oppgjeven ut med armane.

Norsk oppgjer

Eg hadde ei aning om at den norske duellen i tredje runde ville ta fyr på brettet. Carlsen med svart ville akseptera så stor risiko på jakt etter siger at Tari kunne få gode sjansar til å gjenta bragda til Hammer frå 2015 på den same scena.

Og spelarane gav alt frå fyrste trekk i ei skarp siciliansk opning. Carlsen vart som venta råka av hybris – eller ein genial, kalkulert bløff? – og godtok ein trippelbonde i f-linja, ein strategisk-strukturell katastrofe av ein bondeformasjon som går under namnet «Irish pawns». Men då Tari gjekk ut på kanten med hesten, kunne Carlsen nokre trekk seinare kontra og briljera med eit nydeleg tårnoffer:

Ein «irsk» trippelbonde, ja vel, men Carlsen spela tårnet til e1, rett i slag. Om dronninga slår tårnet, vert kvit matt på b2. Kvit måtte difor slå tårnet med sitt eige tårn. Då tok Carlsen hesten i sentrum med lauparen og fekk eit kraftig åtak mot bonden på b2. Nokre trekk seinare var den kvite kongen jaga vilt:

Kvit står i sjakk. Om kongen går til f4, er det matt direkte med dronninga til e5. Kvit måtte difor spela kongen til d4, men etter to dronningsjakkar på e5 og e4 miste Tari tårnet og tapte partiet.

Atle Grønn