G20 dansar framleis etter USAs pipe
Land må velje side i uavgjortkampen mellom Kina og USA. Det er eit lett val.
G20 set til livs mange fine middagar, men gjer ikkje framsteg, skriv Niall Ferguson.
Foto: Kevin Lamarque / Reuters / NTB scanpix
Under Wien-kongressen i 1815 dansa delagatane nesten like mykje som dei forhandla. Som den belgiske Prince de Ligne uttrykte det: «Kongressen dansar mykje, men gjer ingen framsteg.» Dansinga var ein distraksjon. Det som betydde noko, var at monarkane i Europa – eller rettare sagt ministrane deira – etablerte ein ny orden i Europa. Etter kaoset i den franske revolusjonen og det kortliva og uregjerlige keisardømmet til Napoleon gjekk fem stormakter saman om å avgrense trugsmåla mot monarki og aristokrati frå liberalisme og nasjonalisme.
Dette var ikkje ein perfekt orden, men i Europa gjorde han det 19. hundreåret ein god del fredelegare enn det 17., 18. og 20. I røynda gjorde kongressen framsteg.
Noko tilsvarande kan ein seie om det seinaste møtet mellom presidentar, statsministrar og sentralbanksjefar i Buenos Aires: G20 set til livs mange fine middagar, men gjer ikkje framsteg. Men faktisk har det lite å seie om Donald Trump gjenoppliva kameratskapen med Xi Jinping førre laurdag eller om han tømde ein suppebolle over hovudet på han. Det verkelege spørsmålet er: Kjem G20 til å endre maktbalansen i verda?
Kritikarane av Trump svarar på ståande fot. I eit førehandsåtak hevda min gamle ven Fareed Zakaria for eit par veker sidan at toppmøtet ville vere eit «toppunkt for USA». Han skreiv: «Det er ikkje noko som er meir oppkvikkande for Trump-administrasjonen enn å opponere mot alle slag multilateralisme. Og så, etter kvart som verda vert meir kaotisk, forvitrar kreftene som kunne syte for orden. Og slik tilfellet så ofte er, sit Kina berre roleg og kikar på, og innkasserer vinstane.»
Som eg har skrive tidlegare, er vi visseleg forbi toppunktet til Trump. Men toppunktet til USA?
Lat oss minne oss sjølve om når og kvar den «G»-greia byrja. Det var for 45 år sidan – 25. mars 1973 – at den amerikanske finansministeren George Schultz møtte kollegaene sine frå Storbritannia, Frankrike og Vest-Tyskland i biblioteket i Det kvite huset. Gruppa inkluderte Japan, og kort tid etter Italia, i 1975, da to av dei opphavlege deltakarane (Helmut Schmidt og Valéry Giscard d’Estaing) var regjeringssjefar. I 1976 kom Canada til, og G7 var eit faktum.
Ikkje før i 1994 vart Russland representert ved slike møte, berre for å bli kasta ut i 2014 etter annekteringa av Krim. Først i 1999 vart G20 danna, for å skape ei meir representativ gruppe av store økonomiar. Det er ei brokete forsamling. EU er representert i kraft av seg sjølv. Spania, Nederland og Sveits er utelatne, trass i at dei er blant dei 20 største økonomiane, for å opne for EU, Argentina og Sør-Afrika. Eit klart fleirtal av deltakarane – 16 – er demokrati. Einevelda – Kina, Russland, Saudi-Arabia og Tyrkia – er der berre fordi dei har slutta seg til dei ulike globale institusjonane skapte av USA og deira allierte etter den andre verdskrigen.
Kina ville sett pris på å utnytte at Trump ar så upopulær blant andre verdsleiarar. Under Xi har folkerepublikken starta eit svært ambisiøst arbeid for å styrkje den globale autoriteten til landet, ikkje berre ved å satse på økonomisk makt gjennom handel og investeringsavtalar, men òg ved å freiste, som det heiter i ein oppsiktsvekkjande rapport som vart offentleggjort for to veker sidan, «å infiltrere og påverke – gjennom ulike metodar (...) (best) oppsummert som ‘skjult, med tvang eller muting’ – ei rad grupper og institusjonar, som Chinese-American Community, kinesiske studentar i USA og amerikanske sivile organisasjonar, akademiske institusjonar, tankesmier og medium». Slike freistnader er ikkje avgrensa til USA.
Dette er ein vekkjar for den frie verda, og med god grunn. Eg vil tru det er USAs toppunkt når Kina underteiknar ein handelsavtale med to andre G20-medlemar som har ein klausul lik den ein finn i den nye avtalen mellom USA, Mexico og Canada (USMCA) – signert førre fredag – som slår fast at dersom ein av dei tre partnarane inngår ein handelsavtale med eit «ikkje-marknadsland», kan dei andre trekkje seg ut av USMCA og lage sine eigne bilaterale handelsavtalar. Ikkje-marknadsmålet for denne klausulen er sjølvsagt Kina.
Sjølv om Argentina er vertskap for årets G20, er den langt største latinamerikanske økonomien Brasil. Ein vil leite fånyttes etter eit amerikansk toppunkt i Sao Paulo, der eg var storparten av førre veke.
Media på den nordlege halvkula har dekt valsigeren til den høgrepopulistiske Jair Bolsonaro i Brasil i oktober på overveldande negativt vis, med fokus på den militære bakgrunnen hans, den opphissande retorikken han nyttar, og den politiske likskapen hans med Trump. «Jair Bolsonaros veg til makta har vore kjenneteikna av splittande retorikk og krenkjande tale», uffa The New York Times seg. «Planeten vår toler ikkje fleire populistar som Brasils Bolsonaro», klaga The Guardian. «Korleis kunne ein ytre høgre-tilhengjar av tortur som hyllar diktatur, bli valt til president i Brasil?»
I røynda er likskapen mellom Bolsonaro og Trump overflatisk. Begge har uttrykt sosialt og kulturelt konservative haldningar som lenge har vore tabu i elitistiske politiske sirklar. Begge retta skytset sitt mot korrupte og mislukka politiske etablissement. Og begge skjøna betre enn motstandarane sine å utnytte den politiske makta som ligg i sosiale medium. Men der sluttar likskapen.
For det første er Bolsonaros merksemd retta mot lov og orden, ikkje innvandring. I Brasil var det 60.000 drap i fjor; det er like mange som i Kina, USA og Mexico til saman. For det andre har Bolsonaro knytt til seg frimarknadsøkonomen Paulo Guedes, som er utdanna ved universitetet i Chicago, medan det einaste prinsippet til Trump er proteksjonisme. Bolsonaro har ein visjon om eit land som får ungdomen sin attende. Trump har appellert til nostalgien blant eldre veljarar.
Den påtroppande brasilianske regjeringa har forplikta seg til finanskonsolidering, privatisering av statseigde selskap, forenkling av skattesystemet og marknadsliberalisering. Dette er det slaget økonomisk reform som Brasil treng så desperat. Brasil har den niande største økonomien i verda, men ligg på 125.-plass på verdsbanklista over land det er lett å drive forretning i, bak Iran. Det Guedes snakkar om, verkar ikkje mykje likt den kinesiske modellen – meir som om Margaret Thatcher dansar samba. Og Bolsonaro var ope fiendtleg innstilt til Kina under valkampen, da han erklærte: «Kinesarane kjøper ikkje i Brasil. Dei kjøper Brasil.» Han vitja endatil Taiwan.
Over heile verda, frå store Brasil til vesle New Zealand, må land velje side når den kinesisk-amerikanske antagonismen blir trappa opp frå handelskrig til kald (eller kjølig) krig. Det er inga vanskeleg avgjerd, kor kvalmande kjensler ein enn måtte ha overfor «Individ 1» (kodenamnet spesialetterforskar Robert Mueller har gjeve Trump). For forskjellen mellom Trump og Xi er at den første er den mellombelse representanten for eit konstitusjonelt demokrati, medan den andre er keisar på livstid i ein eittpartistat.
G20 dinerte mykje i Buenos Aires, heller enn å danse. Utan omsyn til det diplomatiske skvalderet innebar det ikkje toppunktet for USA. Mange trudde USA var over toppen da G4 først møttest i 1973 (eit anna vanskeleg år for presidentskapen). Dei tok feil da. Dei tek feil no.
Einerett: The Sunday Times / Dag og Tid
Omsett av Lasse H. Takle
Niall Ferguson og Paul Krugman byter på å skrive denne spalta.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Under Wien-kongressen i 1815 dansa delagatane nesten like mykje som dei forhandla. Som den belgiske Prince de Ligne uttrykte det: «Kongressen dansar mykje, men gjer ingen framsteg.» Dansinga var ein distraksjon. Det som betydde noko, var at monarkane i Europa – eller rettare sagt ministrane deira – etablerte ein ny orden i Europa. Etter kaoset i den franske revolusjonen og det kortliva og uregjerlige keisardømmet til Napoleon gjekk fem stormakter saman om å avgrense trugsmåla mot monarki og aristokrati frå liberalisme og nasjonalisme.
Dette var ikkje ein perfekt orden, men i Europa gjorde han det 19. hundreåret ein god del fredelegare enn det 17., 18. og 20. I røynda gjorde kongressen framsteg.
Noko tilsvarande kan ein seie om det seinaste møtet mellom presidentar, statsministrar og sentralbanksjefar i Buenos Aires: G20 set til livs mange fine middagar, men gjer ikkje framsteg. Men faktisk har det lite å seie om Donald Trump gjenoppliva kameratskapen med Xi Jinping førre laurdag eller om han tømde ein suppebolle over hovudet på han. Det verkelege spørsmålet er: Kjem G20 til å endre maktbalansen i verda?
Kritikarane av Trump svarar på ståande fot. I eit førehandsåtak hevda min gamle ven Fareed Zakaria for eit par veker sidan at toppmøtet ville vere eit «toppunkt for USA». Han skreiv: «Det er ikkje noko som er meir oppkvikkande for Trump-administrasjonen enn å opponere mot alle slag multilateralisme. Og så, etter kvart som verda vert meir kaotisk, forvitrar kreftene som kunne syte for orden. Og slik tilfellet så ofte er, sit Kina berre roleg og kikar på, og innkasserer vinstane.»
Som eg har skrive tidlegare, er vi visseleg forbi toppunktet til Trump. Men toppunktet til USA?
Lat oss minne oss sjølve om når og kvar den «G»-greia byrja. Det var for 45 år sidan – 25. mars 1973 – at den amerikanske finansministeren George Schultz møtte kollegaene sine frå Storbritannia, Frankrike og Vest-Tyskland i biblioteket i Det kvite huset. Gruppa inkluderte Japan, og kort tid etter Italia, i 1975, da to av dei opphavlege deltakarane (Helmut Schmidt og Valéry Giscard d’Estaing) var regjeringssjefar. I 1976 kom Canada til, og G7 var eit faktum.
Ikkje før i 1994 vart Russland representert ved slike møte, berre for å bli kasta ut i 2014 etter annekteringa av Krim. Først i 1999 vart G20 danna, for å skape ei meir representativ gruppe av store økonomiar. Det er ei brokete forsamling. EU er representert i kraft av seg sjølv. Spania, Nederland og Sveits er utelatne, trass i at dei er blant dei 20 største økonomiane, for å opne for EU, Argentina og Sør-Afrika. Eit klart fleirtal av deltakarane – 16 – er demokrati. Einevelda – Kina, Russland, Saudi-Arabia og Tyrkia – er der berre fordi dei har slutta seg til dei ulike globale institusjonane skapte av USA og deira allierte etter den andre verdskrigen.
Kina ville sett pris på å utnytte at Trump ar så upopulær blant andre verdsleiarar. Under Xi har folkerepublikken starta eit svært ambisiøst arbeid for å styrkje den globale autoriteten til landet, ikkje berre ved å satse på økonomisk makt gjennom handel og investeringsavtalar, men òg ved å freiste, som det heiter i ein oppsiktsvekkjande rapport som vart offentleggjort for to veker sidan, «å infiltrere og påverke – gjennom ulike metodar (...) (best) oppsummert som ‘skjult, med tvang eller muting’ – ei rad grupper og institusjonar, som Chinese-American Community, kinesiske studentar i USA og amerikanske sivile organisasjonar, akademiske institusjonar, tankesmier og medium». Slike freistnader er ikkje avgrensa til USA.
Dette er ein vekkjar for den frie verda, og med god grunn. Eg vil tru det er USAs toppunkt når Kina underteiknar ein handelsavtale med to andre G20-medlemar som har ein klausul lik den ein finn i den nye avtalen mellom USA, Mexico og Canada (USMCA) – signert førre fredag – som slår fast at dersom ein av dei tre partnarane inngår ein handelsavtale med eit «ikkje-marknadsland», kan dei andre trekkje seg ut av USMCA og lage sine eigne bilaterale handelsavtalar. Ikkje-marknadsmålet for denne klausulen er sjølvsagt Kina.
Sjølv om Argentina er vertskap for årets G20, er den langt største latinamerikanske økonomien Brasil. Ein vil leite fånyttes etter eit amerikansk toppunkt i Sao Paulo, der eg var storparten av førre veke.
Media på den nordlege halvkula har dekt valsigeren til den høgrepopulistiske Jair Bolsonaro i Brasil i oktober på overveldande negativt vis, med fokus på den militære bakgrunnen hans, den opphissande retorikken han nyttar, og den politiske likskapen hans med Trump. «Jair Bolsonaros veg til makta har vore kjenneteikna av splittande retorikk og krenkjande tale», uffa The New York Times seg. «Planeten vår toler ikkje fleire populistar som Brasils Bolsonaro», klaga The Guardian. «Korleis kunne ein ytre høgre-tilhengjar av tortur som hyllar diktatur, bli valt til president i Brasil?»
I røynda er likskapen mellom Bolsonaro og Trump overflatisk. Begge har uttrykt sosialt og kulturelt konservative haldningar som lenge har vore tabu i elitistiske politiske sirklar. Begge retta skytset sitt mot korrupte og mislukka politiske etablissement. Og begge skjøna betre enn motstandarane sine å utnytte den politiske makta som ligg i sosiale medium. Men der sluttar likskapen.
For det første er Bolsonaros merksemd retta mot lov og orden, ikkje innvandring. I Brasil var det 60.000 drap i fjor; det er like mange som i Kina, USA og Mexico til saman. For det andre har Bolsonaro knytt til seg frimarknadsøkonomen Paulo Guedes, som er utdanna ved universitetet i Chicago, medan det einaste prinsippet til Trump er proteksjonisme. Bolsonaro har ein visjon om eit land som får ungdomen sin attende. Trump har appellert til nostalgien blant eldre veljarar.
Den påtroppande brasilianske regjeringa har forplikta seg til finanskonsolidering, privatisering av statseigde selskap, forenkling av skattesystemet og marknadsliberalisering. Dette er det slaget økonomisk reform som Brasil treng så desperat. Brasil har den niande største økonomien i verda, men ligg på 125.-plass på verdsbanklista over land det er lett å drive forretning i, bak Iran. Det Guedes snakkar om, verkar ikkje mykje likt den kinesiske modellen – meir som om Margaret Thatcher dansar samba. Og Bolsonaro var ope fiendtleg innstilt til Kina under valkampen, da han erklærte: «Kinesarane kjøper ikkje i Brasil. Dei kjøper Brasil.» Han vitja endatil Taiwan.
Over heile verda, frå store Brasil til vesle New Zealand, må land velje side når den kinesisk-amerikanske antagonismen blir trappa opp frå handelskrig til kald (eller kjølig) krig. Det er inga vanskeleg avgjerd, kor kvalmande kjensler ein enn måtte ha overfor «Individ 1» (kodenamnet spesialetterforskar Robert Mueller har gjeve Trump). For forskjellen mellom Trump og Xi er at den første er den mellombelse representanten for eit konstitusjonelt demokrati, medan den andre er keisar på livstid i ein eittpartistat.
G20 dinerte mykje i Buenos Aires, heller enn å danse. Utan omsyn til det diplomatiske skvalderet innebar det ikkje toppunktet for USA. Mange trudde USA var over toppen da G4 først møttest i 1973 (eit anna vanskeleg år for presidentskapen). Dei tok feil da. Dei tek feil no.
Einerett: The Sunday Times / Dag og Tid
Omsett av Lasse H. Takle
Niall Ferguson og Paul Krugman byter på å skrive denne spalta.
Først i 1999 vart G20 danna, for å skape ei meir representativ gruppe av store økonomiar. Det er ei brokete forsamling.
Fleire artiklar
Eva Vezjnavets, psevdonym for Svjatlana Kurs, blir sett på som ein av dei mest originale samtidsforfattarane frå Belarus, skriv forlaget.
Foto: Alenz Kazlova
Stort frå Belarus
Eva Vezjnavets skriv med fandenivaldsk sorg over heimlandet.
Stølspurka og dei to grisungane. Enno er alt berre velstand.
Alle foto: Svein Gjerdåker
Soga om stølspurka
Verdas mildaste purke var med på stølen. Det gjekk ikkje som planlagt.
Eit utval Tik-Tok-augneblinkar. Frå venstre Klassekampen-journalist Jo Røed Skårderud, som kallar seg Surjournalist, nyhendeprofilen Dylan «News Daddy» Page og Donald Trump som seier at han vil vurdere TikTok-forbodet.
Skjermdump
Nyhende ifølgje TikTok
Barn og ungdom føretrekkjer TikTok som nyhendekanal. Der opererer ferske nyhendeprofilar side om side med redaktørstyrte medium og propagandistar.
West German Film Director Werner Herzog, on the roof of the Festival Palace for the presentation of his film Where the Green Ants Dream at 37th International Cannes Film Festival, May 14, 1984, Cannes, France.
Foto: Michel Lipchitz / AP / NTB
Herzogs grenselause liv
Werner Herzog har levd eit vilt og romantisk liv, alltid klar til å ofre alt for kunsten.
Sunniva Gylver framfor Fagerborg kyrkje, der ho er prest i dag.
Foto: Svein Gjerdåker
Den nye biskopen i Oslo, Sunniva Gylver, lever i trua på at Jesus er Guds son.
– Eg talar med Gud nesten heile tida