Lyrikk

Mone Celin Skrede

mone@dagogtid.no

Mobiltelefonen pip. «Slik ser det ut her», står det i tekstmeldinga. På biletet over setninga er ei kvit varmepumpe på kvit vegg, under kvitt tak. Under pumpa stikk det opp ein tjukk, mørk hårkost med gråsprengde tinningar og to auge under strenge, beine bryn. 48 år gamle Jon Hjørnevik, diktar, komikar og «den slemme fetteren til Arne Hjeltnes» er på jobb. Han er òg aktuell med diktsamling nummer sju, Ikkje alle gjorde motstand under krigen. Vi har nett lagt på røyret.

Dei små krigane

– Det er ikkje krigslitteratur, fortel han, vel ein time tidlegare.

– Dette er personleg krig, indre strid og husleg konflikt. Kjekling om arv og nabokrangel høyrer òg med. Eg fekk eit e-brev frå ein i forsvaret i Tromsø som hadde fått interesse for boka, men eg trur han misforstod. Han såg med spenning fram til å lese om dei som ikkje gjorde motstand under krigen, og hadde sakna eit slikt verk i litteraturen. Eg måtte fortelje han at dette var ei skarve diktsamling. Sidan har eg ikkje høyrt frå han.

– Men du var sambandsmann i hæren under den første Irak-krigen?

– Krig og krig. Eg sat inne i eit fjell i Alta i januar 1991 og sende krypterte meldingar. Bestefar min måtte rømme til Sverige med nazistane i hælane. Elles er krigsinnsatsen tynn frå Hjørnevikane. Men dei små kvardagskampane er vi alle med på, seier Hjørnevik.

Han hintar likevel til dei kjende krigane. I diktet «Hei Hitler» skriv han om å køyre ned vesle Adolf Hitler med skulebussen.

Oslosjuka

– Du er gjerne kritisk mot Oslo i diktinga, og du fekk jobb der etter utdanninga. Er du samfunnskritikar, eller skin opplevingane dine gjennom?

Høg latter kling gjennom røyret.

– Du kan seie at eg er ein ulærd, inkompetent samfunnskritikar. Eg har skrive om steinras og kamp mot utbygging og for betre veg mellom Voss og Bergen, men det har eg ikkje greie på. Og det eg skulle hatt greie på, fekk eg heller ikkje heilt til. I Oslo vart eg diverre førstekonsulent med tittelen «forvaltningsrevisor». Det vart ein slags sjølvopplevd Sult. Eg vart nesten oppeten i byråkratiet og redd det kommunale trollet. Det åt opp kreativiteten. Som student i Sogndal hadde eg eit stort, trygt sosialt nettverk. I Oslo vart det sosiale vanskeleg. Men det gav god næring til dikting: «Heiter hylla di Ivar?» er det første diktet i den første samlinga. Det handlar om mitt djupe kjærleiksforhold til bokhylla på kontoret.

– Kva gjorde det vanskeleg?

– Korkje jobben eller Oslo var for meg, og eg var ikkje for jobben og Oslo. Problemet med lang utdanning er at det kan vere vanskeleg å få relevant jobb. For meg stod det stille. Eg brukar seie at eg berre hadde fem innkomande telefonar til kontoret. Men dei var mest min feil, oslolidingane, sjølv om mykje av kritikken kjem derfrå. Eg har svært godt å seie om byen, men Vestlandet er viktig for å bidra til å halde Oslo på tå hev, slik at dei der borte forstår at ingenting er gratis. Dei treng Vestlandet. Og vi treng dei, både til vegbygging og for å skrive nynorske dikt. Eg fylte den vanskelege tida med å skrive. Og særskilt god tid hadde eg fordi tre av telefonane til kontoret var frå mor mi.

Studentkroa

Vossingen er utdanna cand.polit. i administrasjon og organisasjonsvitskap frå Universitetet i Bergen, men budde i Sogndal nesten heile studietida.

– Eg starta med diktopplesing fordi nokon trong eit innslag på studentkroa ein torsdagskveld. Og så heldt vi fram, Odd Erik Lothe og eg. Mor mi har funne gamle skrivebøker fulle av tulledikt frå eg var så ung som ti år. Skald og skure, heiter den eine. Dette har eg halde på med så lenge eg kan hugse, og dikta mine må framleis ha humoristisk brodd. Dei er tett på livet, anten frå eigne opplevingar eller via andre. For dei må ha eit snev av sanning.

– Kva for nokre kjem frå deg? Har du eit frå den nye samlinga?

Han dreg på det. Når han svarar, er det som å høyre han lese, han trykkjer godt på konsonantane.

– Eg har eit om å gå med skjerf i Oslo. Eg fekk eit skjerf til jul for eit år sidan, det var slik det starta. Eg går ikkje med skjerf, er ikkje begeistra for skjerf, men eg tok det med til hovudstaden. Det var ukomfortabelt. Skjerfet var fint, men det var ikkje «innanfor», fortel han.

Og slik gjekk det med skjerfet:

Eg gjekk med skjerf i Oslo,

eg trefte ein tiggar i ein park,

eg søv på nattoget mot vest,

no tiggar skjerfet etter knark.

– Vert det sju diktsamlingar til?

– Nei, men det vert fleire. No er det nok, tenkte eg, alt etter Den vanskelege andreboka. Men så vart det fem til. Det handla den gongen om at mange ikkje likte dei: «Denne diktsamlinga fell ikkje naturleg på plass i den norske lyrikkhausten», melde Helge Torvund. Det kortslutta totalt mellom meldaren og den humoristiske diktinga mi. Då tenkte vel både Torvund, alle og eg sjølv at det var nok Hjørnevik.

– Du er eit kjenslemenneske?

– Ja, men eg går ikkje på nokon langvarig smell. Eg vert mest forbanna, og så går det fort over. No meiner eg ærleg at det er betre med ein skikkeleg skivebom enn ein slapp trear. Eit slakt kling betre enn «Hjørnevik leverer på det jamne».

Strek i margen

Når han ikkje skriv og les dikt om barndommen på Voss, eksplisitt om samliv og kannibalar i kommunen, er Hjørnevik familiemann og jobbar i reklamebyrå. Han har tre born, mellom to og åtte år.

– Dei veit at eg driv med dikt og diktlesing. Men eg les ikkje høgt frå eigne samlingar heime, med mindre visesongaren Dagfinn Iversen er hjå oss på øving. Mellomste jenta har snappa opp melodiane han har komponert her og der, og ho nynnar både passande og upassande tekster: «Det er fredagskveld og fint besøk, me manglar berre purreløk», nynnar ho. Eller: «Kvar er du, buttplug’en min?»

– Til slutt: Tykkjer du aldri at du har gått over streken?

Hjørnevik må tenkje seg om.

– Nei. Eg får ein tydeleg strek i margen av redaktøren om det vert for gale. Og psykologen eg bur saman med, er med på å setje grenser. Det kjem heller ikkje noka diktsamling om bæsjebleier og småbarnsforeldre, ikkje frå meg.