Foto: Erik Thorberg / NTB
Marie Takvam (1926–2008) voks opp på ein gard i Hjørundfjorden i Ørsta som eldst av fem søsken. Skuleflink og skriveglad forlét ho Vestlandet tidleg, drog til hovudstaden og byrja studera psykologi, debuterte med Dåp under sju stjerner (1952), ei diktsamling som vart lagd merke til, ikkje minst for friske kjærleiksdikt. I alt kom det ti samlingar og to bind med dikt i utval.
Eit omslag skjer midtvegs i forfattarskapen, når ekteskap og barn fører til at ho må gje opp studia . Seinare klagar ho over mødrers usle kår i Oslos nybygde utkantstrok, «dette åtti kvadratmeters liv».
«Mine bryst er ikkje som is/ når du er havet», skreiv ho, forførande, i den første samlinga. Som nyskild i sjuande samling: «Om du visste kva eg tenkte/ ville du springe ut av huset.»
Sterke spenningar, med andre ord, frå ein forfattar som var blendande vakker, hadde barneprogram i radioen, spelte i norske filmar, dikta etter kvart mykje om slekt og død – eit liv som kan følgjast på kloss hald i sonen Magnus Takvams nyutkomne biografi Hun skrev for å kunne leve. Min mor, Marie Takvam.
Eit mangslunge liv omkring feminisme, storpolitikk, naturforureining, iblant til eit glas raudvin for mykje. Det kom to romanar, Dansaren (1975) og Brevet frå Aleksandra (1981). Rognebær (1990) heiter den siste diktsamlinga hennar: «Kven er det eg møter i spegelen om morgonen?/ Er det ikkje den gamle slektningen/ eg var redd som barn?»
Og då er vi parate til å få høyre om den oldemora ho aldri trefte, som Marie Takvam bar som ei bør like til sine gamle dagar.
Jan Erik Vold
Oldemor
Oldemors ansikt stirer mot meg frå veggen.
Det glatte håret med midtskil,
den kvite kragen, den attknepte munnen,
har slege seg ned i huset.
Eg kjende henne aldri,
men ho er i huset dag og natt.
Ho ser på sigarettstumpar,
på tomme ølflasker,
på vill latter som heng under taket
lik spindelvevsslør.
Det hjelper ikkje å ta henne ned
og leggje henne på kottet.
Visst prøvde eg det ein sein kveld.
Straks eg hadde lagt meg,
small kottdøra opp
og då stod ho over senga mi,
stakk meg med synåler,
sa fram bøner,
og jamra ut over heile distriktet
at eg hadde banna.
Marie Takvam
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Marie Takvam (1926–2008) voks opp på ein gard i Hjørundfjorden i Ørsta som eldst av fem søsken. Skuleflink og skriveglad forlét ho Vestlandet tidleg, drog til hovudstaden og byrja studera psykologi, debuterte med Dåp under sju stjerner (1952), ei diktsamling som vart lagd merke til, ikkje minst for friske kjærleiksdikt. I alt kom det ti samlingar og to bind med dikt i utval.
Eit omslag skjer midtvegs i forfattarskapen, når ekteskap og barn fører til at ho må gje opp studia . Seinare klagar ho over mødrers usle kår i Oslos nybygde utkantstrok, «dette åtti kvadratmeters liv».
«Mine bryst er ikkje som is/ når du er havet», skreiv ho, forførande, i den første samlinga. Som nyskild i sjuande samling: «Om du visste kva eg tenkte/ ville du springe ut av huset.»
Sterke spenningar, med andre ord, frå ein forfattar som var blendande vakker, hadde barneprogram i radioen, spelte i norske filmar, dikta etter kvart mykje om slekt og død – eit liv som kan følgjast på kloss hald i sonen Magnus Takvams nyutkomne biografi Hun skrev for å kunne leve. Min mor, Marie Takvam.
Eit mangslunge liv omkring feminisme, storpolitikk, naturforureining, iblant til eit glas raudvin for mykje. Det kom to romanar, Dansaren (1975) og Brevet frå Aleksandra (1981). Rognebær (1990) heiter den siste diktsamlinga hennar: «Kven er det eg møter i spegelen om morgonen?/ Er det ikkje den gamle slektningen/ eg var redd som barn?»
Og då er vi parate til å få høyre om den oldemora ho aldri trefte, som Marie Takvam bar som ei bør like til sine gamle dagar.
Jan Erik Vold
Oldemor
Oldemors ansikt stirer mot meg frå veggen.
Det glatte håret med midtskil,
den kvite kragen, den attknepte munnen,
har slege seg ned i huset.
Eg kjende henne aldri,
men ho er i huset dag og natt.
Ho ser på sigarettstumpar,
på tomme ølflasker,
på vill latter som heng under taket
lik spindelvevsslør.
Det hjelper ikkje å ta henne ned
og leggje henne på kottet.
Visst prøvde eg det ein sein kveld.
Straks eg hadde lagt meg,
small kottdøra opp
og då stod ho over senga mi,
stakk meg med synåler,
sa fram bøner,
og jamra ut over heile distriktet
at eg hadde banna.
Marie Takvam
Fleire artiklar
Endre Ruset er poet og tidlegare kunstnarisk leiar ved Norsk litteraturfestival.
Foto: Heidi Furre
«Dikta til Endre Ruset er ridde av tap og sorg, og med hesten som sentralt motiv.»
Dette er ein bar, men er det ein sjokoladebar til laurdagskvelden eller ein proteinbar til treningsøkta?
Foto via Wikimedia Commons
«Det er høgt trykk på proteinbarfronten for tida.»
Teikning: May Linn Clement
«Det er ikkje for inkje me seier at noko 'dampar av erotikk' eller er 'dampande heitt'.»
Nye rekruttar til 24. mekaniserte brigade i dei ukrainske styrkane driv taktisk øving i Donetsk 14. oktober.
Foto: Ukrainsk forsvar
Ein ukrainsk-nordkoreansk krig på russisk territorium. Ingen forfattar av dystopisk fiksjon kunne ha klekt ut eit slikt scenario, skriv Andrej Kurkov.
Reinsdyr kan fint serverast utan purear, men med reine smakar. Her med brekkbønner, eg brukte grøne erter.
Foto via Wikimedia Commons
Papiravisa