Hans Henrik Hom er ein diktar ikkje mange les i dag. Men for eit halv hundre år sidan var han eit heitt namn. Min gamle professor i nederlandsk ved universitetet i Oslo, Kåre Langvik-Johannessen, som var god ven med Holm, skriv dette i Norsk biografisk leksikon: «mottakelsen av diktningen svingte i begynnelsen mellom de dypeste dyp og de høyeste tinder».

Holm provoserte lesarar. Midt i gjennombrotet til modernistisk litteratur i Noreg lanserte Holm diktverk kritikarar meinte kom hundre år forseinka: lange epos med stoff frå folketradisjonane. Holm hadde nemleg i tiår forska på folkekultur i Telemark og Setesdal. Tjukke manus med folklore ville fått forlagsfolk til å himle med augo i dag, for å ikkje tala om den arkaiske språkføringa, på eit mål som nærast ikkje kunne lesast utan ordtydingar. Men den gong var det faktisk Gyldendal som gav ut Holms verk. Fyrst kom det såkalla Folkeeposet i sju band (1933–1972) ut, deretter seksbindsyklusen Bygdir i solrøyk (1949–1951).

Overraskande nok kom kritikken mot denne overvintra folkloremammuten frå den litteraturpolitiske høgresida: Aasmund Brynildsen kalla diktinga hans «pornografi for professorer» – då sikta han til bruken av sjeldsynte filologiske gloser – medan litteraturvitarar på venstresida kunne vera meir velviljuge. Willy Dahl skreiv at om ein slit seg gjennom det ytre, finn ein «poetisk sølv både her og der».

«Kvite fivrild på ei stjørne-eng» er slikt poetisk sylv. I diktet er stjernene sjelene («sålene») våre, dei står midt i ein kamp mellom vonde og gode krefter. Innhaldet er ikkje så originalt, men dei språklege bileta er slåande: Englar som går «manngard» og Gud («Styraren») som pløyer himmelen «med englevengjer». Holm er ein poesiens Nikolai Astrup; som målaren teiknar han med naivistiske, folkoristiske penselstrok. «Stor dikting skaper du ikkje av deg sjølv, men ved at du gjeng inn og fører tradisjonen vidare», skreiv Olav H. Hauge.

Holm gjekk inn i folketradisjonen, midt i det modernes frambrot, og vart den siste diktaren som gjorde det til si livsoppgåve å leva i eitt med «draugar og trolli» «bak fjølli».

Ronny Spaans