Margrethe Aabel Munthe (1860–1931) er blant dei norske pedagogane frå 1900-talet som har hatt mest å seie for songgleda til barn i heim og skole. Den fyrste samlinga, med 20 songar, vart utgjeven i mars 1905, og boka blei ein stor suksess. Den mest kjende av desse songane er «Tulla» («Vi har en tulle med øyne blå»). Melodien ho skreiv teksten etter, var den same som blei komponert til folkeopplysningsmannen Ole Vigs tekst «Blant alle lande» 50 år tidlegare. Ho skapa på det viset ein tydeleg samanheng mellom barnet, det heimlege, skolen og nasjonen i ei tid då Nansen var i England for å få forståing for Noregs ønske om å bryte ut av unionen med Sverige.

Kva var det viktigaste verket hennar?

Det må vere boka Så leker vi litt: sang og gymnastikkleker, utgjeven i 1911, der vi mellom anna finn «Hurra for deg som fyller ditt år», «Syver står og sager ved» og «På låven sitter nissen med sin julegrøt». Med denne samlinga gjev ho eit viktig bidrag frå dei praktisk-estetiske faga til den såkalla arbeids- og aktivitetspedagogikken i skolen, der barna skulle vere meir aktive og medskapande og mindre passivt mottakande. Reformpedagogen Anna Sethne som hadde barn på skolen der Margrethe Munthe arbeidde, understreka den viktige rolla hennar med å «gjenopplive» songen i folkeskolen. Då Sethne gav ut ei bok om heimstadlære i 1928, nytta ho 14 av songane til Munthe som døme på korleis dei kunne brukast til å illustrere hendingar i heim og nærmiljø.

Kva meinte ho om samtida?

Ho ville at barna skulle synge om noko dei kjende seg att i, om dyra dei var glade i, om årstidene, kjærleiken mellom sysken og om leik, arbeid og fellesskap til kvardag og fest.

Kva innverknad hadde ho på ettertida?

Gjennom å skrive meir enn 140 songtekstar skapa ho ein slitesterk songskatt som batt saman gode melodiar frå 1800-talet i ulike sjangrar med fine og rytmisk presise tekster.

Var ho lukkeleg?

Ho skreiv ein stad at ho «fik trave landeveien med et læss som tit var tungt at trække paa», men var nok på det lukkelegaste når ho fekk skoleungane til å synge, spele teater eller utfalda seg med teiknestiftar på tavla eller i boka. Ho hadde glede av mykje av kulturtilbodet i hovudstaden, men kjende på same tid ei nostalgisk dragning mot naturen frå heimtraktene utanfor Elverum. Sjølv om ho budde i Kristiania/Oslo i 45 år, treivst ho ikkje alltid med å sjå «paa mørke gater, paa en himmelbete bak et sotet tak». Som pensjonist reiste ho til Italia og nytta tida der til mellom anna å lage den fyrste norske omsetjinga av Pinocchio. Brev ho sende heim frå Italia, tyder på at ho hadde stor glede av dette arbeidet. Noko ho derimot blei lei seg for, var at det aldri lukkast henne å få sett opp syngjespela sine på nokre av dei etablerte teaterscenene i hovudstaden.

Var ho eit godt menneske?

Eit konkret døme på godheita hennar kan vere at ho friviljug på kveldstid på Bolteløkka skole sette opp eit syngespel ho hadde skrive, med ein trupp med sjuandeklassingar som skodespelarar og songarar. All inntekt frå desse framsyningane gjekk til feriekolonisaka.

Kven var ho i strid med?

Margrethe Munthe var ikkje fyrst og fremst eit stridande menneske. Ho vart aldri ein del av kvinnerørsla, men ho markerte seg som ei tydeleg talskvinne for å gje barnet eit større rom for utfalding i skolen. Barna skulle teikne etter sin eigen fantasi. Kroppsøvingsfaget skulle gje mykje større rom for dans, leik og rørsle enn det som var vanleg i samtida. Ho kan sjåast som ein forløpar for å nytte drama i samband med morsmålsundervisninga.

Trudde ho på Gud?

Ho heldt barnetrua ved lag, men songane hennar har få spor av religiøsitet i seg. Såleis kan ein seie at ho medverka til ein kvardagsleggjering og sekularisering av barnesongkulturen.

Kva ville ho med livet?

Ho ville at songane og eventyra ho skreiv, skulle skape glede og livsutfalding for barna.

Typisk sitat?

«Vi vil alle sammen svinge oss så glad, for en av oss skal bli den neste!»

Willy Aagre

Willy Aagre er forfattar og professor i pedagogikk ved Høgskolen i Vestfold.