Vi er prega av historia vår, både som individ og samfunn. Som individ er vi prega av foreldra våre, både genetisk og sosialt, slik foreldra våre var prega av foreldra sine. Som samfunn er vi prega av hundreåra og tusenåra før oss, av politisk kamp om samfunnsmakt, og av tankar om politikk og makt, frå Egypt, Mesopotamia og oppover.

Dagens bøker om historia vår startar gjerne der. Mennesket – denne nykomaren som har busett seg på eit fnugg i det store universet – gjev seg og si samfunnsbygging hovudplassen i historia .

Tidlegare tider starta annleis. Svært mange gamle samfunn startar med ei skapingssoge, då alt kom i gang. Mytane var mange.

Historieskrivinga vår har kvitta seg med dei fleste av desse mytane. Til gjengjeld er historia før historia stort sett blitt borte. Epokegjerande hendingar, som har forma oss, er ikkje med i historieskrivinga. Historieskrivinga startar med det ferdige mennesket.

Men det ferdige mennesket hadde gått ein lang veg før det kunne overta historia.

Nyfødde born har ein mjuk og formbar skalle. Skalleelastisiteten gjer det mogeleg å drive eit foster med stort hjernevolum gjennom fødselskanalen kvinna har. Fontanellen gjer det mogeleg å bringe inn i verda skapningar med eit hjernevolum og ein hjernekapasitet som overgår alle andre dyr. Og det er dette hjernevolumet og denne hjernekapasiteten som gjer oss til herrar over skaparverket, og etter kvart over historia.

Fontanellen, den mjuke barneskallen, har på sett og vis gjort oss til oss, før vi kunne ta plass i historiebøkene.

Rådande oppfatning i dag er at livet starta i havet. Så byrja somme dyr å krype på land. Der la dei egga sine. På land risikerte dei at egga tørka ut, og det vart utvikla ei hinne for å forhindre det. Dette vart starten på eggeskalet.

I millionar av år var egget vegen inn i livet for nye skapningar.

Nye fossilfunn fortel at det hende noko epokegjerande for omkring 160 millionar år sidan. Eit virus trengde seg inn i DNAet til ein dyreart og endra det. Og dette medførte at dyret byrja med noko heilt nytt: Det byrja å byggje noko som likna ei morkake.

No kunne fosterutviklinga flytte frå egget og inn i livmora i morskroppen. Der var det mat å få. Morkaka overtok stoffutvekslinga mellom mor og foster, som vart ein aktiv prosess under heile svangerskapet. Mora leverte oksygen og næringsstoff til fosteret, gjennom navlestreng og morkake, medan fosteret leverte slagg og avfall tilbake.

Dette hadde fleire effektar. Fosteret var tryggare inne i livmora enn det var inne i eit eggeskal. Det var lettare å forsvare mot fiendar, som det var mange av. Det vart betre sjansar til å leve opp.

Men det hende også noko anna, med store sosiale konsekvensar: Morskjærleiken kom inn i historia.

Mora hadde kjent fosteret vekse inne i sin eigen kropp, over lang tid. Ho var blitt kjend med det, på ein langt meir konkret måte enn formødrene kjende avkommet som før hadde krope ut av egget. Ho fekk ei sterkare eigedomskjensle til barnet sitt enn formødrene hadde hatt. Når fosteret var vel ute av kroppen hennar, tok ho hand om det med omtanke og omsorg, det vi i dag kallar morskjærleikinstinktet.

I dag ser vi på morskjærleik og morsomsorg som naturleg og sjølvsagt. Og det fanst nok også før morkaka, då fosteret kom ferdig ut av egget. Men det at fosteret vart laga inni morskroppen, gjorde fosteret mykje meir til hennar.

Så var også morsmjølka komen, ved ei anna DNA-endring.

Morsmjølka er eit fantastisk produkt. Ho fungerer i ein liten fostermage der det aldri har vore noko slag mat før. Vi som har levd ei stund, veit at magen ikkje alltid er like glad i alt nytt. Og morsmjølka er noko totalt nytt for den vesle magen. Og det går bra.

Så har fontanellen, morkaka og morsmjølka spela hovudroller i historia. Dei har gjort oss til oss, før det vi kallar historia i det heile var komen i gang.

Utan dei ville det aldri ha blitt noko historie.

Andreas Skartveit