Året 1936 var eit svart år for det engelske kongehuset, eit annus horribilis, for å låne ei formulering frå dagens engelske monark, den hardt prøvde Elizabeth 2.

I januar døydde kongen, Georg 5. Sonen Edvard vart utropt til ny konge, Edvard 8. Han hadde i fleire år hatt eit kjent forhold til Wallis Simpson, ei amerikansk kvinne som hadde vore gift to gonger før. No ville han legalisere forholdet og gjere henne til engelsk dronning.

Den engelske kongen var overhovud for den engelske kyrkja, som sterkt motsette seg eit slikt giftarmål. Det same gjorde det konservative partiet. Etter eit heitt år i engelsk politikk rådde statsminister Baldwin kongen til å abdisere, som han gjorde 11. desember. Han var konge eit kort år.

Men konflikten handla om meir enn ekteskap og dronningval. Edvard hadde lenge vist interesse for og sympati med nasjonalsosialismen i Tyskland. Det sette ein støkk i regjeringa. Ekstremhøgre var på frammarsj i Europa, som ekstremvenstre var det, Hitler var på plass i Tyskland, som Mussolini i Italia, medan Franco var på veg mot makta i Spania. Og i Sovjet regjerte Stalin. Ingen kunne kjenne seg trygg. Regjeringa var nervøs. Ein nazisympatisør i Buckingham Palace var urovekkjande.

Som kronprins hadde Edvard nær kontakt med Osvald Mosley, den engelske nazileiaren.

Etter abdikasjonen reiste han til utlandet. Då krigen braut ut, kom han heim. Han heldt ved like dei europeiske kontaktane sine, til irritasjon for regjeringa. I juli 1940 greip statsministeren, Winston Churchill, inn og sende han til Bahamas som utnemnd guvernør. Han var landsforvist og borte, ute av biletet.

Det var han ikkje.

Frå Bahamas dyrka han konktaktar i USA, gjennom klubbar og ulike selskap.

Krigen gjekk lenge dårleg for England, og eit prioritert mål for Churchill var å få USA inn som alliert med England for å vinne krigen. Han etablerte eit sterkt forhold til Roosevelt, og alliansen kom omsider i stand.

For guvernør Edvard på Bahamas var det eit prioritert mål å halde USA borte frå ein slik allianse, frå den europeiske krigen. Han arbeidde for dette målet gjennom dei amerikanske kontaktane sine, så sterkt at det vart kjent både i engelske og amerikanske politiske miljø.

Overvakingstenestene i både USA og England følgde nøye med på kva Edvard dreiv med, ekskongen var under stendig oppsikt frå begge sider. Roosevelt og Churchill fekk jamleg rapportar om framferda hans.

Etter krigen vart det kjent at Hitler hadde planar om å setje Edvard på den engelske trona igjen når han endeleg hadde lagt den gjenstridige øya under seg.

Edvard, hertugen av Windsor, som han vart utnemnd til, flytta til Frankrike etter krigen, der han døydde i 1972, uforsona med det engelske kongehuset og det engelske folket.

I det siste har BBC laga fleire fjernsynsseriar om det engelske kongehuset, huset Windsor, som dei vart heitande.

I desse seriane er Edvard 8., konge frå januar 1936 til desember same året, alltid med, som ei vond ånd i historia, som sette heile kongehusets eksistens i fare.

Som skandale ruvar Edvards kongetid mektig i engelsk historie.

Dagens kongelege skandalar, med sine anni horribili, er nok berre smårusk i samanlikning.

Andreas Skartveit