Utanrikspolitikk er eit rot. Bitre fiendar kan bli allierte, og allierte kan bli bitre fiendar. England og Frankrike er tradisjonelle fiendar i Europa gjennom hundreåra. I førre hundreåret var dei allierte mot Tyskland. Churchill hata kommunismen. Han var ein av dei som stod bak den engelske intervensjonen i Russland etter den kommunistiske revolusjonen i 1917. I det store oppgjeret med Hitler var dei allierte – på same side. Problemfritt var det rettnok ikkje då heller.

Då Churchill vart sjikanert for denne merkelege alliansen i Parlamentet, svara han med å hevde at om Hitler hadde invadert Helvete, ville han ha lagt inn eit godt ord for djevelen i Parlamentet. Ein fekk ikkje vere for prippen i val av allierte.

Då han skulle på si første ferd til Moskva for å møte den gamle fienden Josef Stalin for første gong, var han plaga ved tanken på kva Stalin ville seie om rolla hans i intervensjonskrigane. Utpå natta, blir det fortalt, tok han spørsmålet opp med Stalin. «Det tilhøyrer fortida, og fortida tilhøyrer Gud», skal den gamle prestestudenten Josef Dsjugasvili, Stalin, ha svara. Fortida skulle ikkje plage den nødvendige alliansen.

Revolusjonen i Russland i 1917 var ei sjokkerande hending som kom til å prege resten av hundreåret. Kommunismens spøkelse går over Europa, skreiv Karl Marx i Det kommunistiske manifestet i 1848. Dette spøkelset skremde mange i åra etter 1848. Og no hadde spøkelset fått kjøtt og blod. Og meir enn det: Spøkelset hadde som klårt program å destabilisere andre europeiske statar, å innføre kommunismen som styringsform der også. Og meir enn det: I dei fleste europeiske landa var det sterke politiske rørsler som delte tankane til bolsjevikane i Russland, og som gjerne ville støtte ein revolusjon i eige land.

Europa skalv. Svaret vart boikott, ikkje å godkjenne det nye regimet som lovleg regjering. Ententemaktene – sigerherrane frå verdskrigen – valde denne vegen. Og då måtte småstatane, som Noreg, stort sett følgje etter. Det var ikkje lett.

Noreg valde å ha ein legasjon i Petrograd, som byen då heitte. Legasjonen skulle ta hand om nødvendige norske interesser utan å drive verksemda så langt at ho kom til å innebere ei de facto-godkjenning av de nye regimet. Ei slik godkjenning ville ikkje bli akseptert av dei vestlege stormaktene. Odd-Bjørn Fure skriv om desse problema i verket om norsk utanrikspolitisk historie. Legasjonen måtte «foreta en vanskelig balansegang», skriv han, mellom det som burde gjerast av nødvendig arbeid, og dei tronge rammene ententemaktene og den norske regjeringa sette. Den norske sendemannen klaga heimover. Å samarbeide med ententemaktene var uråd, sa han, ettersom dei i det heile ikkje ville ha noko med det nye regimet å gjere. Oppgåvene var umogelege, fordi han var «avskaaret fra at tre i forbindelse med det nuværende styre, da et saadant skridt vilde av det diplomatiske korps, især ententens representanter, betraktes som en ukollegial handling».

Revolusjonen var eit kaos, som revolusjonar ofte er. Ambassadørar og sendemenn drog frå Petrograd og til dei britiske intervensjonsstyrkane i Nord-Russland. Det var det inga framtid i, og snart var dei fleste reiste ut av landet. Berre skandinavane var att. I november 1918 representerte den norske legasjonen 18 land, som alle hadde tatt representantane sine heim. I november 1918 reiste også nordmennene heim. Berre danskane vart att.

Konflikten vart trappa opp. Ententemaktene bad i 1919 alle nøytrale land om boikott og blokade av det nye regimet. I Noreg var dette innarikspolitikk. Arbeidarrørsla ville ha full normalisering. Andre ville avgrense forholdet til ein handelsavtale. Om dette stod det strid.

I 1920 kom det til brot i handelsforhandlingane mellom Noreg og Sovjetunionen. Dei fekk ikkje eingong til rammer for samhandel.

Det var éi stormakt, England, som kom til å løyse denne gordiske knuten. Den 16. mars 1921 skreiv England og Sovjetsamveldet under ein mellombels handelsavtale, noko som var ei de facto-godkjenning av Lenins regime. Ei av stormaktene hadde brote blokaden og boikotten. Lenins Sovjetunion var komen inn i det internasjonale samfunnet.

Den 2. september 1921 skreiv Noreg og Sovjetunionen under ein førebels handelsavtale. Forholdet mellom dei to landa var normalisert.

Andreas Skartveit