Mellomalderen ligg mellom antikken og nytida, og ordet mellom var godt innarbeidt den gongen òg – i norrøn form, rett nok. Seiemåtane «húsa á milli» og «sín í milli» svarar til vårt «husimellom» og «seg imellom». Folk kunne til dømes «skipta einhverju sín í milli»: dela noko mellom seg. Men kvar kjem milli og mellom frå?

Norrønt (í) millum og (í, á) milli skal vera dativformer (høvesvis fleirtal og eintal) av eit ord som tyder ‘midte, midtpunkt’. Me kan difor seia at (i)mellom har grunntydinga ‘i el. på midten av’. Ordbøkene fortel at mellom er i ætt med andre ord som òg har noko med midten å gjera, til dømes mid- («eit midaldra kvinnfolk») og det lågtyske låneordet middel- (jf. middelveg, middelklasse). Me lyt vel òg nemna nokre målføreformer, og her er det mykje å velja mellom: Folk seier til dømes milla, mellæ, mjødlo, milløm, mydlo og møddum. Me skal heller ikkje gløyma dansk mellem, svensk mellan, islandsk á milli og færøysk millum.

Eit gamalt ordtak seier at «geispen gjeng manna-millom», med andre ord at geisping smittar. Slike samansetjingar med mellom er svært tenlege når me skal målbera at noko eller nokon rører seg mellom mange «postar» av same slaget. Husimellom og mannimellom er alt nemnde, men me kan jamvel fara dørimellom, gardimellom, bygdimellom og landimellom. Dersom det vert so stor usemje mellom nokon at dei tek til å delja kvarandre i mellomgolvet og slengja einannan veggimellom, kan det hjelpa at nokon går imellom og skil slåstkjempene før dei vert so skamfarne at dei ligg og sviv mellom liv og daude.

Det er annleis når kjærleiken blømer. Då treng me ikkje eingong seia beint ut at det er kjærleik på ferde: Me kan nøya oss med at å seia at det «er noko mellom dei». Dersom relasjonen er ein løyndom, kan me nytta formuleringar som «det må bli mellom oss» og «mellom oss sagt». Men me skal akta oss for å koma imellom partnarane. Ordtaket «d’er leitt å koma mellom bork og tre» (el. «mellom borken og veden») viste opphavleg til det å koma imellom og uroa relasjonen mellom to elskande eller to vener (jf. Norske Ordsprog). Å falla mellom to stolar er heller ikkje moro, men innimellom hender det likevel. Vonleg er det berre mellombels. I alle fall finst det mange mellomting me kan sysla med i mellomtida.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com