«Fyrste steget kostar mest», seier ordtaket. Me veit godt kvifor det er slik: Det fyrste steget set oss i rørsle. Ofte verkar det tryggast å stå i ro på ein kjend stad, men stillstand kan vera ulagleg, i alle fall om stillstanden varer lenge.  Difor er me stundom nøydde til å våga oss utpå, ta det fyrste steget – og vonleg er det eit steg i rett lei. Dette steget kan vera fysisk eller biletleg: Me kan til dømes sitja i ro på ein stol i eit møterom og ta det fyrste steget på vegen fram mot eitkvart.

Substantivet steg heng i hop med verbet stiga. Aasen valde å skriva dette substantivet med i (stig) som i norrønt, og ein av føremonene med den løysinga er at samanhengen mellom stiga og dei nærskylde substantiva kjem tydeleg fram: stig («ta lange stig»), stige (t.d. brannstige) og stig (t.d. skogstig, krøterstig). Sant å seia høyrer namna Stian og Stig heime her òg, for båe kjem av stiga. I alle fall meiner nokre at det var eit feilsteg å gå frå stig til steg, medan andre tykkjer at endringa var eit framsteg. I talemåla finn me former som stik, sti, stæg, stei og steig attåt stig og steg.

Midtpunktet i denne ordflokken, stiga, er eit gamalt verb som framleis svingar seg i ei rad germanske mål (t.d. islandsk stíga, dansk stige, tysk steigen). Som regel vert det nytta i tydingane ‘gå, skrida; røra seg oppetter’. Me kan stiga inn hjå nokon, stiga av og på hesten, stiga om bord i eit fly og stiga over ei hindring – og stundom oppdagar me at hindringa er uoverstigeleg. Prisar, vatn, lende og temperatur kan stiga, og dersom me treng å koma oss opp i høgda, kan me kliva i ein stige. Men det gjeld å ikkje stå nedst på rangstigen. I grunnen er det ikkje heilt bra å stå øvst heller, for som ordtaket seier: «Di høgre steg, di større fall.»

Der mange stig, vert det etter kvart ein stig, til dømes ein fjellstig eller gangstig. Her finst òg meir innfløkte stigar, jamfør ordlag som «koma på tiggarstigen» og «halda stigen sin rein». Då er stig nytta i tydinga ‘livsveg’. Nokre vel å ta steget heilt ut og nyttar all tida si på dansesteg eller tresteg. Andre er meir opptekne av byggjesteg, klassesteg eller tonesteg. Å fara fram med stormsteg kan òg vera moro, so lenge me ikkje kjem på villstig (norr. villistígr ‘stig som ein fer vill på’).

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com