Lytt til artikkelen:

Roman

Kjersti
Halvorsen:

Ida tar ansvar

Cappelen Damm

Når ein somme tider seier at noko var frykteleg morosamt, hender det faktisk at ein meiner at det var heilt frykteleg og skikkeleg morosamt. Slik er det med Kjersti Halvorsens debutroman Ida tar ansvar. Tonen er lett og liketil, humoren er språkleg sofistikert og basert på blikk for situasjonar. Men innhaldet blir mørkare og mørkare, og kombinert med denne lystige tonen får heilskapen etter kvart klang av speledåse i skrekkfilm – eit anna kjent, uhyggeleg dobbeltgrep.

Lause kanonar

No høyrest det ut som vi snakkar om ein gotisk roman. Det gjer vi ikkje. Uhygga ligg på eit anna plan. Ida flyttar heimanfrå for å studere psykologi på Blindern i Oslo. Bak henne ligg det eit studieår frå Trondheim, der ho har hatt eit samanbrot. No gyv ho laus på nytt, kjenner seg betre. Ho blir ven med Siri, bur i eit kollektiv der ingen tar ansvar for å halde fellesområda reine, slik det er med kollektiv, ho treffer kjekke og solide Jonas. Og ho treffer den dystre, ubereknelege, upulte og sjølvutnemnt utstøtte Aksel, som har våpen i skåpet og i beste fall tvitydig innhald i ytringane sine.

Romanen utforskar blant anna kva som kan skape grobotn for einsemda og framandkjensla hos unge gutar, som gjer at dei kan ende opp som kvinnehatarar, samfunnsforaktarar og lause kanonar – eller skuleskytarar. Det er godt skildra, og ein går i seg sjølv mens ein les. Problemet er at det gjer Ida òg, som tittelen viser til, og den grenselause humanismen blir urovekkande, etter at vi har fnist av han ei stund. For ei teneste trekt for langt er og blir ei bjørneteneste. Eller ulveteneste, for å sjå til bildebruken i boka.

Vi ser alt gjennom Idas auge, og sidan det alltid ligg ei tolking før attgjevinga av røynda (det gjeld oss alle, men alle er ikkje like nevrotiske som Ida), varierer det kor påliteleg vi synest ho er. Det vil seie – det slår oss plutseleg, langt uti boka, at kanskje vi ikkje kan stole på hennar eigne inntrykk. Då sveivar speledåsen i gang igjen.

Glitrande språk

Halvorsen skriv presist og observant: «Denne kroppen er en angstmaskin. Jeg kunne jobbet i en angstfabrikk og blitt ma°nedens ansatt.» Heile dette strekket om fablinga over om angst kunne tappast og omsettast, kva nytte det kunne gjort i kriminalomsorga eller kjøttproduksjonen, er kosteleg. Ho minner oss på det utrulege i det sjølvsagde, som når ein skal sove: «Sa° merkelig at alle mennesker legger seg ned, trekker dyna over seg og mister bevisstheten.» Det er frigjerande når slitne bilete blir bytt ut med meir tidsriktige: «I USA sirkulerer va°pen som pokemonkort», og direkte imponerande når ho både set bilda elegant saman og ladar dei med relevant tyding for handlinga, som her: «Hvorfor se ut som en million dollar na°r man kan se ut som tretti sølvpenger.»

Debutanten er altså allereie godt medviten om dei litterære grepa sine. Dessutan finn vi uuttalte referansar til forfattarar som Nordahl Grieg, Karl Ove Knausgård, Halldis Moren Vesaas og Ernest Hemingway. I tillegg kjem andre inspirasjonskjelder som på pliktoppfyllande vis er lista opp bak i boka. Ingen referansar kjem inn som name-dropping, men som passande bidrag i teksten. Samtidig syner det ein forfattar som plasserer seg audmjukt i litteraturheimen, ikkje arrogant utanfor han.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og
fast bokmeldar i Dag og Tid.