Roman

Espen
Haavardsholm:

Fra nå av kan alt skje

Oktober

«Auch ich war in Arkadien geboren», skreiv Schiller, noko han i grunnen ikkje var åleine om. Kvar og ein kjem frå si eiga uskuld, no som før, men dette paradiset ligg høgt, og lagnaden er som vatn, han finn alltid fall. Det strøymde ei elv or Eden, seier skriftordet, ho delte seg i fire, og ei av dei fire elvane var Gihon. Hovudpersonen i den nye romanen til Espen Haavardsholm, Katrin Li, fekk dette dekknamnet, Gihon, i venninnekrinsen, der dei lukkelegvis var fire og kunne ta namn etter kvar si elv.

Livsfasar

Me møter Katrin i mange livsfasar i denne romanen, som har ei privat familiesoge som modell og føresetnad. Forfattaren skriv i eit kort føreord at han har dikta ganske fritt om livet til mor si, som, etter det eg trur eg veit, men ikkje veit om eg berre trur, var dotter til Martin Linge. Linge vert omtala, men ikkje nemnd ved namn i boka.

Katrin rann fort or paradiset og inn i ein heller opprivande familiesituasjon, der konfliktane med mora var mangfaldige. Få heldt tann for tunge når det var noko, det var langt mellom fikenblada og kort mellom øyrefikane, og fredsduene og olivengreinene såg ein lite til. Slike eigenskapar går tidt i arv, og i boka kjem dei sterkast til uttrykk i personlegdomen til den eldste sonen til Katrin, ein kar som nok står forfattaren nær. Han har inga fortid i diplomatiet, og inga framtid der heller. Han ringjer til mora no og då, kallar henne ved namn, i tillegg til somme mindre flatterande synonym, gjerne frå dyreriket, til dømes ål. Men han tregar på bråsinnet sitt, i det minste no og då.

Boka er engasjerande og interessant, ein får sjå forvitnelege tidsbilete frå Noreg gjennom fleire tiår, når Katrin leitar etter fortida si, eller analyserer henne, via nokre dagbøker og gamle bilete. Ho utdanna seg i si tid til lege, men i notidsperspektivet, som ligg i byrjinga av 2000-talet, er ho busett på eit eldresenter, der ho tek seg fram ved hjelp av ein stolscooter. Livet hennar har vore interessant og rikt, og ho har møtt mange spennande personar som har utmerkt seg i nyare norsk historie, frå Helge Krog til Nic Waal, og til og med Haakon VII.

Gripande

Men meir enn dette vert lesaren gripen av det små og kvardagslege, som gjer Katrin relevant og plausibel, som når ho står framfor spegelen på badet og skjuler «arrmerkene etter at den venstre tårekanalen for noen år siden ble kreftoperert på Radiumhospitalet i Oslo, hvor legene for sikkerhets skyld ville fjerne hele øyet hennes, noe hun satte seg bestemt imot; hun ønsket ikke å få et glassøye som barnebarna hennes kunne komme til å bli skremt av».

Katrin opplever nok seg sjølv som mild, engsteleg og varsam, og i boka er det ofte slik ho kjem til syne for lesaren også, men no og då får me ei aning av andre sider ved personlegdomen. Ho er litt av ein skodespelar, ho kjem med inderlege, men ikkje heilt truverdige kjærleikserklæringar til den iltre eldstesonen, og stundom er ho både steil og kvass. Forfattaren har såleis fått til å portrettera Katrin tredimensjonalt, og både på inn- og utsida. Valet av perspektiv er smart, og speglinga av hovudpersonen hendingane sonen konfronterer henne med, gjer at ein får eit stereobilete av somme viktige hendingar, og forfattaren er endåtil fri nok til å vera tett på henne i skrifta, heilt til det aller siste, då du radt skal sjå ho fløymde inn att i paradiset.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.