Roman

Stein Torleif Bjella:

Fiskehuset

Oktober

Onkel Ivar Helgesson Aal og nevøen Jon Aslesson Aal er på ei vekes haustfiske. Tilårskomne og skrale Ivar vil at Jon skal ta over fiskevatnet Storsenn, og då lyt han lærast opp. Denne upraktiske musikar-lærar-nevøen må vite noko om systemet å setje garn etter, om naturbalansen, om å ikkje bli for grådig, om gytinga, om korleis lage rakfisk av fangsten, om korleis ro rett, og om kvifor aldri sjekke vêrmeldinga. Etter dagens fiskeøkter på Storsenn sit dei saman i Fiskehuset, ikkje alltid like takksame for kvarandre sitt selskap. Ivar er belærande, Jon nærtakande.

Oversiktleg univers

Romanen til Stein Torleif Bjella vekslar mellom notids- og fortidsplanet. Det er Jon som fortel, og når han ikkje opnar døra for oss inn til Fiskehuset, der karane drikk pulverkaffi og småkjeklar, fortel han om fortida. Om eit par damer han nesten har hatt. Om mor si, og om far Asle, som var bror til Ivar. Om den tredje broren, Torleif.

Det er eit oversiktleg univers Bjella gir oss, ikkje mange personar å halde styr på. Då kan forfattaren til gjengjeld gå tettare på hovudsituasjonen: dei to på haustfiske. Ikkje berre vil Ivar lære Jon om det praktiske knytt til denne staden, han er skamlaus nok til òg å fortelje han eit og anna om musikk: «Ditt spel er utadvendt og kunnskapslaust. Ein forskrekkeleg kombinasjon.»

Når Jon blir fôra med nyttig (og mindre nyttig) informasjon om slekt, fisk eller livet generelt, heiter det ofte: «Skriv ein song om det du, Jon.» Som i: «Mykje heller det enn det vaset du lagar frå før.»

Kan hende ein kan vere einig med Ivar òg, utan å ha høyrt musikken til Jon, men to av titlane heiter «Singel i fylla» og «Aleine på Kafé Vener».

Ivar får trass i alt Jon til å tenke over ting, og Fiskehuset handlar i det store om Jons reaksjonar på og tankar omkring det som hender. Ut kvar dag for å sette garn, for å trekke garn, same situasjonen, men kvar dag er likevel ny i hendingar, vindretning og humør.

Komprimert

Stein Torleif Bjella skriv med stor innsikt i og sympati for personane sine. Den vesle romanen er heilstøypt komponert, har ikkje daudpunkt, sjølv om forfattaren heller ikkje gjer nokre synlege forsøk på å «halde på lesaren», der personane ror og ror og drikk pulverkaffi og pulverkaffi.

I tillegg til komposisjonen handlar det sjølvsagt om språket, som hos Bjella er effektivt og poetisk på same tid. Kor mykje får vi ikkje ut av desse fem orda, om både vêret og den syrleg-skarpe Ivar?: «Ivar myser i lynklart haustvêr.» Og her, kor gamle Ivar fell og dett sidelengs: «Sekken og han låg samanfletta med ungskogen.» Av og til er det plass til humor i all effektiviteten: «Dei tre brørne dreiv mange verksemder. Fyrst starta dei snikkarverkstad. Den brann uforsikra ned. Dei bygde verkstaden opp på ny, før den brann ned att, fullforsikra.»

Det finst ei vending i boka eg skal avstå frå å seie noko om, men sjølv om eg for min del no veit om denne, les eg gjerne romanen på ny fleire gongar. Slik er det når det er ei glede å vere på kvar side.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.