Roman

Filip Florian:

Lillefingre

Omsett av Steinar Lone
Solum Bokvennen

Rumensk litteratur er kanskje ikkje det som fangar størst interesse her til lands, men eg minner om at både Eugène Ionescu og Tristan Tzara var frå Romania, rett nok i eksil, som også Eli Wiesel var. I eit slags eksil er også armenaren Varujan Vosganian, men i Romania. Han står bak den skakande minneromanen Hviskningenes bok, om folkemordet på armenarane under første verdskrigen. Og nobelprisvinnaren Hertha Müller kjem frå Romania, sjølv om ho fekk prisen som tysk statsborgar.

Massegrav

Filip Florian (f. 1968), derimot, har budd i Romania heile livet, i fem år i den avsides landsbyen Sinaia i eit dalsøkk langt inne i Karpatane, og det var derifrå han henta inspirasjon til debutromanen Lillefingre frå 2005, no i norsk språkdrakt ved Steinar Lone.

Romania er gammalt romersk område, og under arkeologiske utgravingar av eit castrum i landsbyen Principia dukkar det opp ei massegrav som ingen kan gjere greie for, korkje arkeologane, politiet, militære eller lokale styresmakter. Det oppstår fort spekulasjonar og mistankar i retning av det gamle regimet og rettsoppgjeret i 1950-åra, da kommunistane sikra maktposisjonane ved skremsler, frykt, sensur og vilkårlege avrettingar, slik at all opposisjon blei lamma og makteslaus. Ingen veit noko, samtidig som dei fleste veit. Det merkelege er at alle offera manglar veslefingeren.

Handlinga utspeler seg nokre år etter at Ceau?escu-regimet fall i 1989, og krefter innanfor det gamle regimet med Securitate i spissen har interesse av å skjule spora etter tusenvis av drap. Samtidig er tidlegare politiske fangar ute etter rettferd, og kampen om historia blir ein del av utgravingane. Etter kvart søker ein hjelp frå fem argentinske antropologar, ekspertar på los desaparecidos (dei 30.000 forsvunne) etter militærjuntaens herjingar i 1980-åra, og ekspertane konkluderer med at massegrava må stamme frå ein pest tidleg på 1800-talet. Men i sluttscenen, i ly av nattemørkeret, blir det strødd rustne patronhylser i massegrava.

Landsbyliv

Sjølv om det politiske dannar bakteppe hos Florian, har han likevel ikkje skrive ein uttalt politisk roman, for hovudtyngda av teksten dreier seg om livet i landsbyen fortalt gjennom eit knippe av lokale aktørar. Det er her romanen løftar seg til stor forteljekunst med magisk realisme som motor. Mest fantastisk er hagiografien om munken Onufrie, som ventar på jomfru Marias openberring, på flukt frå tvangsarbeid, skjult i skogen og med uvanlege evner som sjelesørgar, skriftefar og forfattar av eit evangelium skrive på borkebitar og neverflak med ein fjærpenn dyppa i blåbærsaft. Det glitrar også av historiene om dromedaren frå Syria, om skatten i veggen bak vaskekummen og om tante Eugenias korte ekteskap med ein engelsk lord.

Lillefingre krev ein konsentrert og tolmodig lesar, la det vere sagt. Framstillinga er svært detaljert med innskot og parentesar, tidvis stilleståande, dvelande, fragmentert og utan klar kronologi, men ting fell på plass etter kvart, og etter lesinga sit ein med ei kjensle av at dette er ein roman som sakte, men sikkert kryp inn under huda på lesaren.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.