Roman

Magnus Grova
Søilen:

Flaskeladden i Eskimopolis

Tiden

Eg byrjar å klø meg i hovudet alt i møtet med tittelen på Magnus Grova Søilens debutroman. Flaskeladden i Eskimopolis – kva er det meininga eg skal tenkje om det? Eg får ingen assosiasjonar, anna enn dei eventyrlege. Tittelen verkar litt hemmeleg. Eg held fram med å klø meg i hovudet i den første, korte delen av romanen. «HELLvetes fokkings fittofon!» innleier nokre sider med eit forunderleg språk som eigentleg ikkje set meg på sporet av kvar vi skal, sjølv om eg skjønar at det bak alt bråket i teksten handlar om ein gjeldstyngd kar som forsøker å selje ishavsdagboka til farfaren sin til eit forlag. Dei neste dryge 300 sidene høyrer denne fiktive dagboka til, og her er det også vanskeleg å kome forbi språklege støysoner for å finne vilje til å høyre stemma bak: «’Svalbard e’kje Grønland’, vrisset Grenske og kløiet over rekken, tvispyttet lever lenger på bølgen enn varmeminnet fra døren han slamret rakt i synet på meg.» Eg slit med å finne ei dør inn til romanuniverset, ein invitasjon.

Kronikøren på jobb

Den norske ishavsimperialismen er bakgrunnen for ferda, som føregår i 1932 og tar sikte på å etablere norske busetnader på Aust-Grønland. Den nemnde farfaren har tatt hyre på eit skip som kronikør, etter å ha gått på nederlag etter nederlag heime i Bergen. Ikkje får han jobb, han har ingen stad å bu og han er kjend som «Flaskeladden», kjem det fram langt uti boka, fordi han samlar flasker. No observerer og skildrar han reisekameratane, både arbeidarane på golvet og dei arrogante «viterne» (vitskapsfolka). Han skriv om vêr og vind, om hundar, isbjørn og sel og om oppdaginga av eit «utdødd eskimopolis» (eskimolandsby) i ei reisedagbok. Eit kompendium han eigentleg er hyra for å skrive, lèt vente på seg.

Søilen viser kunnskap om politikk, verdssamfunn, samværskultur og språk i 30-åra, etter det mitt avgrensa oppmøte i tidsepoken kan avgjere. Det er òg mogleg at all grisepraten og rasismen er truverdig. «Jeg blir kvalt her inne, se til øieblikkelig å lyde, her er jo som å puste i et ludderskrev!» «Hvem skulle være de ville germanere av i dag? Negre, austral-buskmenn, eskimoer, muhammedanere? Nei, slike evner intet.»

Kjem ikkje innanfor

Problemet er at dagboka, i tillegg til å bere i seg eit språk som er interessant og særeige nok, men òg arkaisk og kantete, ikkje eigentleg har noka framdrift. Dagbokskrivaren skriv om dette og hint, assosierer og hoppar rundt, det meste er springande. Dei andre i mannskapet blir omtala, men blir ikkje særleg interessante som personar, og det er vanskeleg å halde dei frå kvarandre. Vi ser skjemd skipsmat, telting i minus 33 grader, skyting av sjuk hund og kranglar om bord gjennom skrivaren, og berre han og skrivestilen hans. Det er noko utmattande innovervendt over det.

Eg ser ei spennande rammehistorie, ein forfattar som kan arbeide kreativt med språk, og som nok har lagt ned eit betydeleg arbeid i denne forteljinga. Likevel blir eg som lesar svevande rundt teksten utan nokon gong å heilt kome inn i han. Fleire gongar tenkjer eg faktisk på boka som lesaravstøytande. Eg saknar eit grep frå forfattaren, ei retning, som kunne fått meg innanfor.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.