Etter eit nokså viltert år vil mange ha tenkt at no kan det ikkje henda meir gale i Svenska Akademien. Men som opptakt til nobelmåndagen markerte den over 200 år gamle institusjonen De aderton (som har skrumpa inn til om lag tolv no) at kapasiteten for skandalar og påhitt framleis stig og stig mot nye høgder.

Dermed vert den skuggen som Akademien har kasta over seg sjølv – og dessutan over nobelprisen i litteratur – enda mørkare og lengre enn skuggar plar vera på våre breiddegrader denne månaden. Då snur sola omsider for alle oss andre. Men ikkje for Svenska Akademien. Og ikkje for nobelprisen.

Kranglinga ligg på eit slikt nivå at ho kunne fortent sin eigen kverulantpris. Men det er ikkje nok at inga kunngjering om litteraturpris kjem i år. Til svensk TV har Horace Engdahl, fast sekretær i Akademien frå 1999 til 2009, sagt at «eg veit ikkje om menn passar betre til å sitja i slike forsamlingar, eller om dei toler påkjenningane betre når kampen rasar». Han «veit» det nok, men det er godt sagt, frå det toppintellektuelle senteret i ein organisasjon som strevar med å halda armlengds avstand til ein «kulturprofil» som no sit bura inne etter to valdtektsdomar. Engdahl meiner det er for hardt. Kvinnfolk må da tola såpass, jamvel om komitéarbeid er for mykje for stakkarane?

At 69-åringen – som fyller 70 vesle nyårseftan – er overtydd om at han sjølv passar til å sitja i Svenska Akademien med alle privilegium (gratis luksusbustad og middag på tallerk med gullkant kvar torsdag på Gyllene Freden i Gamla Stan, på livstid), er det ingen tvil om. Men det duger ikkje å lesa Engdahl, eller sjå han på fjernsyn. Han har eit sjølvbilete som kan gjera Mount Everest til dverg. Eit bleikt inntrykk av denne verdsoppfatninga fekk vi i oktober kvart år i førre tiåret, når han kom inn frå bakrommet i Nobelstiftelsens praktvilla og las kunngjeringa om den litterære stjerna som hadde funne nåde for De adertons usjølviske og bomsikre blikk denne hausten. Det var ein spesiell klang i røysta hans når han kom til endes: Alltid avslutta han med den russiske versjonen. Folk som talar russisk, har av ein eller annan grunn lett for å tru at dei er geniale. Dei tek ofte feil, spesielt når dei skal vurdera seg sjølv. Så god er Engdahls vurderingsevne at han skreiv ei motbok då den fråskilde kona hans, kritikar og litteraturforskar som han, kom med eit bokverk om at det ikkje var nokon stas å vera gift med han.

August Strindberg skreiv òg kritisk, for ikkje å seia hatsk, om kvinner som han hadde trøytna på og av. Men han kunne i det minste skriva utan at nokon ville finna på å kalla han ein jålebukk.

Som Moskva-korrespondent for Aftenposten og Svenska Dagbladet for eit halvsekel sidan hadde eg litt å gjera med Svenska Akademien da Aleksandr Solzjenitsyn fekk nobelprisen i litteratur i 1970. Dei som sat der da, er stort sett borte, og dei kan ikkje forsvara seg. Men eg tumla lenge med spørsmålet: «Kor lenge kan dei driva på slik før det berre ligg knust porselen og ry att på golvet – og lite meir?»

Svaret var 50 år, rundt rekna.

Horace Engdahl vil nok sjå det som blodig urettvist dersom han skulle verta fråteken dei livslange særrettane sine og den gode middagen kvar veke. Å få høyra at det går an å spandera på seg eit augnekast mot nabolandet, som deler ut fredsprisen, er nok for drygt for du gamla, du fria. Dei som sit i komiteen i Oslo, sit ikkje så lenge at dei ikkje meir veit kvar dei er, eller kvifor. Dei får 40.000 kroner i året. Norske, sant nok.

Og i tillegg éin kulepenn kvart år.

Per Egil Hegge