TV-serie

Regi: Asif Kapadia

1971: The Year That Music Changed Everything

USA 2021

Kva har Marvin Gayes What’s Goin’ On og John Lennons «Imagine» felles? 

Eit politisk og sosialt engasjement som viser at rockemusikk kan be deg tenkje og ta stilling, i tillegg til å nynne, danse og ha det ganske så bra. Men så er det også årstalet. Både albumet og låten kom nemleg ut i 1971.

Det var eit år då popmusikken kom til å gripe inn i samtida på ein ny måte, noko som er utgangspunktet for TV-serien 1971: The Year That Music Changed Everything, som for tida er å finne på Apple TV+.

Asif Kapadia har serieregi, og han har eit fint lite lag av smartingar med seg på produksjonen, som viser kanalens satsing på musikkdokumentar – seinare i år kjem mellom anna Todd Haynes’ film om The Velvet Underground, ein produksjon det knyter seg høge forventningar til.

Frå arkiva

Eg har sansen for mangt ved framstillingsforma i 1971. Hovudvekta ligg på eit arkivmateriale som tek sjåaren med tilbake, og ferske intervju får tene som lydspor til desse opptaka. Fleire gonger vert viktige tekstliner frå songane projiserte over bilete som illustrerer kva artistar som Gaye og Lennon hadde på hjartet. Det verkar rett at tekstane og musikken får ein slik plass.

Eg gjekk inn i tenåra den sommaren Live Aid gjekk av stabelen i 1985, konserten som vart ei global, fjernsynssend hending som samla inn pengar til sveltande i Etiopia. Seinhausten før hadde ei rekkje sentrale britiske popartistar på den tida laga førjulshiten «Do They Know It’s Christmas» til inntekt for same sak, og berre nokre veker før hadde eit solid knippe nordamerikanske artistar følgt opp med «We Are the World».

I dag er popkulturens sosiale engasjement nærast for ein klisjé å rekne. Med det meiner eg ikkje at det ikkje er viktig eller har innverknad, berre at ingen vert overraska over det lenger. Folk som Bono (U2) balanserer ideologi, kreativitet og kommers etter beste evne, med vekslande hell, uten at nokon får kaffien i vrangstrupen.

Undervurdert

Slik var det ikkje i 1971, og det får denne TV-serien godt fram. Ved inngangen til det tiåret var det framleis usannsynleg at dei som løfta dagen din med ein bra låt, skulle skrape i det sosiale samvitet ditt med musikken dei laga, be deg om å tenkje gjennom samtidspolitiske, globale spørsmål knytte til fattigdom, sosial rettferd, rasisme, krigføring og ideologi, for å nemne nokre av tematikkane som det vert kasta lys på i TV-serien. Heilt nytt var det sjølvsagt ikkje, men det vart viktig på ein ny måte.

1971 er basert på David Hepworths bok Never a Dull Moment: 1971 The Year That Rock Exploded, som kom for fem år sidan. Det å nytte eit årstal som prisme for kulturell og historisk analyse har vorte eit mykje brukt grep – tenk berre på alle forteljingane om 1968.

Somme gonger kan det verke som om forfattarar, filmskaparar og andre forteljarar konsulterer kalenderen for å leite etter nye inngangar til oppsummering og revisjonisme. I summariske og analytiske framstillingar av historiske rørsler og samanhengar er populærkulturen likevel framleis undervurdert, noko som også kjem fram i Louis Menands ferske bok The Free World: Art and Thought in the Cold War, der eit par av artistane i 1971 vert vigde plass. Vi treng store forteljingar som løftar fram musikkens plass i det store biletet.

Øyvind Vågnes

Øyvind Vågnes er forfattar og fast musikkskribent i Dag og Tid.