Heimstaddikting

Ottar Grepstad

Volda

Den som vil skrive omgrepshistorie, kan ikkje gjere det så lett for seg som Anders M. Andersen i sin moralistisk-ideologiske kritikk av omgrepet «heimstaddikting». Tysk idéhistorie tok til litt før det Julius Langbehn gav ut før han døydde i 1907. Den nazi-linja Andersen held seg til, er ei av mange.

I Det nynorske skriftlivet (1987) viser Idar Stegane at omgrepet på tysk skriv seg frå ei Heimatkunstbewegung frå 1890-åra. Den rørsla kom heller ikkje ut av ingenting. Dette handlar om eit av grunnorda i germanske språk, Volk. Frå mellomalderen har dette sett sine spor i alt frå «folkekunst» i europeisk nasjonsbygging og «Volk und Land» under nazismen til den romantisk-autoritære dyrkinga av «folket» i den norske ml-rørsla og «folk flest» i høgreliberalismen. Kulturvitaren Hermann Bausinger er ein av mange som har skrive mykje og viktig om den tyske delen av denne historia.

Kva opphav eit omgrep har, er ikkje nok til å skrive det inn eller ut av historia. Eit omgrep som ein gong var ideologisk ladd, kan omfunksjonerast til noko anna. Nett slik filmregissøren Edgar Reitz gjorde med den store TV-serien Heimat frå 1984, og Idar Stegane gjorde med «heimstaddikting» i 1987. Det Anders M. Andersen no driv på med, høyrer ingen stad heime.

Ottar Grepstad er direktør
i Nynorsk kultursentrum.